Coeliakie is een ziekte van de dunne darm die veroorzaakt wordt door intolerantie voor gluten. Gluten zijn eiwitten in granen zoals tarwe, gerst en rogge en zijn dus een normaal bestanddeel van ons dagelijks voedsel. Coeliakie treft ongeveer 1 procent van de bevolking maar de klachten kunnen sterk variëren waardoor de ziekte vaak niet wordt herkend en geen juiste behandeling krijgt. De enige beschikbare behandeling is een levenslang strikt glutenvrij dieet. Geen makkelijke opgave omdat gluten ook in heel veel voedselproducten verwerkt worden, zoals brood, pizza en pasta maar ook in koekjes, paneermeel en bier.
Genetisch bepaald
Alle mensen met coeliakie hebben wat met elkaar gemeen: ze zijn HLA-DQ2/8 positief en dit is genetisch bepaald. HLA-DQ2 en HLA-DQ8 zijn moleculen op de buitenkant van lichaamscellen en hebben een belangrijke functie in onze afweer tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën en virussen. Zij kunnen stukjes eiwit afkomstig van ziekteverwekkers binden en zo het afweersysteem laten weten dat er een ziekteverwekker het lichaam is binnengedrongen die moet worden vernietigd.
Het afweersysteem reageert hierop met een ontstekingsreactie die ervoor zorgt dat de indringer wordt gedood. Door die ontsteking ontstaat ook weefselschade maar dat herstelt zich weer. In ieder geval is zo een mogelijk levensbedreigende infectie de kop in gedrukt. Het mooie aan ons afweersysteem is dat als het eenmaal zo’n indringer heeft gezien, het de tweede keer veel doeltreffender te werk kan gaan. Op dit geheugen is ook vaccinatie gebaseerd.
Afweerfoutje
Helaas maakt het afweersysteem een foutje bij coeliakie: fragmenten van de gluteneiwitten kunnen ook aan HLA-DQ2/8 binden waardoor het afweersysteem ze ‘herkent’ als ziekteverwekker en in actie komt. Vervolgens ontstaat weefselschade in de dunne darm, de plek waar de gluteneiwitten in het lichaam afgebroken worden. En net als bij de ziekteverwekkers geldt dat als het afweersysteem eenmaal gluten heeft gezien, het de volgende keer dat die persoon gluten eet sneller en doeltreffender reageert.
Uiteindelijk krijgen mensen met coeliakie ernstige ontsteking in de darm waardoor voedingsstoffen minder goed worden opgenomen. Dit gaat gepaard met buikklachten, zoals onder andere buikpijn, diarree, een opgezette buik, overgeven of verminderde eetlust.
Het enige dat helpt, is gluten vermijden. Het afweersysteem kan er dan niet meer op reageren en het weefsel herstelt zich weer. Vandaar een levenslang glutenvrij dieet.