Je zal maar jarenlang voortdurend moe zijn. Voor 17 miljoen mensen wereldwijd is dat dagelijkse realiteit. Zij hebben last van het chronische vermoeidheidssyndroom (CVS), een ziekte waar we nog weinig van weten. De diagnose kan alleen worden gesteld door andere ziekten met vergelijkbare symptomen uit te sluiten. Patiënten hebben vaak last van chronische ontstekingen, maar de aanstichter daarvan hebben wetenschappers nog niet gevonden.
Referentie
Drie jaar geleden werd het virus XMRV aangetroffen bij enkele patiënten met prostaatkanker. Oplettende Amerikaanse immunologen doorzagen direct dat zowel mannen met prostaatkanker als mensen met CVS een wijziging hebben in het antivirale enzym RNase L. Zij besloten daarop dat het zinvol was om op zoek te gaan naar het XMRV virus bij patiënten met CVS. Het XMRV virus uit prostaatkanker diende hierbij als referentie.
Waar komt XMRV vandaan?
Het menselijke XMRV virus is een retrovirus dat een sterke genetische vergelijking (90 procent) vertoont met een leukemie virus in muizen. Bij muizen zijn dit soort virussen al een miljoen jaar aanwezig.
De onderzoekers bekeken het bloed van 101 deelnemers met CVS en ruim 200 gezonde proefpersonen. Bij twee derde van de patiënten vonden zij het XMRV virus, terwijl slechts vier procent van de gezonde mensen geïnfecteerd was. De aanwezigheid van het virus was snel aangetoond, maar daarmee zijn we er nog niet.
Actief virus
Om te kijken of XMRV een rol speelt bij CVS is ook de activiteit van het virus belangrijk. De immunologen zagen dat XMRV bij gezonde mensen geen eiwitten produceert. Daarom reageert het afweersysteem van deze personen ook niet op de indringer. Bij patiënten met CVS ligt dat iets anders. Daar maakt het virus actief eiwitten aan en deelt en verspreidt het zich. Het lichaam reageert hierop door een specifieke afweer tegen XMRV in te schakelen.
Hoe werkt XMRV?
XMRV infecteert cellen van het voortplantingssysteem en bouwt zijn DNA (provirus) in in het genetisch materiaal van de gastheer. Zo wordt het virus steeds doorgegeven aan de volgende generatie. Het menselijk DNA bestaat inmiddels voor acht procent uit provirussen.
Conclusie van het onderzoek: het XMRV virus is aanwezig en actief in het lichaam van patiënten met CVS. Maar wat zegt dat nou eigenlijk? Is XMRV dan dé oorzaak van deze onbegrepen ziekte? Dat is allerminst zeker. Misschien is dit virus niet de aanstichter en profiteert het alleen maar van het verzwakte afweersysteem van patiënten. De relatie tussen XMRV en andere virussen (zoals herpes) kan hierin uitsluitsel geven.
Is menselijk XMRV al oud?
Alle XMRV virussen die tot nu toe gevonden zijn, lijken genetisch zeer sterk op elkaar. Dit gebrek aan diversiteit doet vermoeden dat het virus nog niet zo lang geleden is ontstaan.
Gevaarlijk?
Een tweede openstaande vraag is welke rol XMRV speelt bij kanker. Het virus komt voor bij een kwart van de mannen met prostaatkanker en ook patiënten met CVS hebben een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker. Het kan toeval zijn, maar wellicht werkt XMRV mee aan de ontwikkeling van kanker.
Het is belangrijk om de onzekerheden rondom XMRV zo snel mogelijk uit de wereld te helpen. Vier procent van de gezonde mensen draagt het virus immers ook bij zich. Dat betekent dat er nu wereldwijd waarschijnlijk honderden miljoenen mensen geïnfecteerd zijn met een virus waarvan we niet weten of en hoe gevaarlijk het is.
Bronnen
- Detection of an infectious retrovirus, XMRV, in blood cells of patients with chronic fatigue syndrome (Vincent Lombardi e.a.), Science, 8 oktober 2009
- A new virus for old diseases? (John Coffin en Jonathan Stoye), Science, 8 oktober 2009
Update
23 december 2011 – Vakblad Science heeft laten weten de publicatie van Vincent Lombardi en collega’s volledig in te trekken. Er zijn in de afgelopen jaren verschillende controlestudies gedaan (waaronder door Lombardi zelf). In geen van die studies werd een relatie tussen XMRV en chronische vermoeidheid teruggevonden. Bovendien zitten er hiaten in de uitvoering van het eerste onderzoek van Lombardi. Dat alles maakt dat Science geen vertrouwen meer heeft in het rapport en de conclusies.
Zie ook
Virus toch niet veroorzaker chronische vermoeidheid (Kennislinkartikel) Bij moeheid vier weken wachten (Kennislinkartikel van AMC Magazine)