Koelsystemen voor supermarkten en airco’s voor gebouwen gebruiken gehalogeneerde fluorkoolwaterstoffen (HFKs) als koudemiddelen om de lucht te koelen. Dit zijn broeikasgassen die, als ze ontsnappen, vaak duizenden malen meer bijdragen aan het broeikaseffect dan CO2. En deze koelsystemen dreigen nu massaal hun weg te vinden naar ontwikkelingslanden.
Nu landen als China en India eindelijk rijk genoeg zijn om op grote schaal koelingen voor supermarkten en airco’s voor gebouwen te kopen, moeten we volgens beleidsonderzoeker Michiel Hekkenberg oppassen welke koelsystemen dat worden. Tijdens het eerste jaar van het gebruik lekt volgens Hekkenberg bij onzorgvuldige reparaties gemiddeld dertig procent van het koudemiddel weg uit de systemen.
De gevolgen kunnen zeer ernstig zijn: volgens berekeningen van Hekkenberg kan de uitstoot van koudemiddelen alleen in China al oplopen tot een half à één gigaton CO2-equivalenten per jaar in 2030. Dit is ongeveer gelijk aan de uitstoot van alle 170 miljoen auto’s in China bij elkaar. Zulke uitstoten slaan een flinke deuk in alle klimaatplannen die in verdragen zoals het Kyoto Protocol zijn vastgelegd.
Naamplaat
De oplossing lijkt simpel: leid, net als in Europa, monteurs op zodat die zorgvuldiger met deze stoffen omgaan. Maar volgens Hekkenberg is het opleidingsniveau en de controle van de monteurs in ontwikkelingslanden hierop te laag, zodat veel monteurs nog steeds de koudemiddelen achteloos in de lucht laten stromen.
Een betere oplossing is daarom een technologische verbetering van de koelsystemen en airco’s. Volgens Milieu Centraal zijn die ‘betere koelkasten’ met propaan en isobutaan al sinds 1993 de standaard in Europa. Ook op de airco’s staat het aangegeven op de naamplaat welke stof als koudemiddel wordt gebruikt. Maar hoe krijgen we die apparaten ook in ontwikkelingslanden?
Volgens Hekkenberg hebben de Westerse landen daarin een flinke vinger in de pap: “Door als Westerse landen regels te stellen voor de toegestane apparaten, kun je fabrikanten over de hele wereld dwingen om andere producten te gaan maken. Anders mogen ze ze niet meer in het westen verkopen. Daarmee komt de nodige technologie dan ook beschikbaar in ontwikkelingslanden.”
Sneeuwbaleffect
Om deze bedrijven zo ver te krijgen dat ze die nieuwe koelsystemen gaan maken, zo stelt Hekkenberg in zijn proefschrift, zouden overheden ze kunnen belonen met speciale klimaatsubsidies of beboeten met CO2-belastingen voor apparaten met HFKs.
Gebeurt dit niet en kiezen ontwikkelingslanden toch voor koelsystemen met HFKs, dan treedt een vreemd sneeuwbaleffect op. Hoe meer mensen hun huis gaan koelen, des te sneller de aarde opwarmt door de broeikasgassen uit de koelsystemen.