Mensen zijn extreem sociaal: wij stemmen, geven bloed, hergebruiken grondstoffen en straffen criminelen. Ook dieren kunnen erg sociaal zijn, vooral soorten die in groepen leven. Als dit sociale gedrag nadelen oplevert voor het individu zèlf, noemen we het ‘altruïsme’.

Familie

Je hebt altijd een deel van je genen hetzelfde als je familieleden. Door hen een (ogenschijnlijk) altruïstische dienst te bewijzen, vergroot je de evolutionaire kans dat hun genen doorgegeven worden aan de volgende generatie. Deels zijn dat dezelfde genen als de jouwe, dus uiteindelijk heeft het helpen van je familie toch nut. Een andere manier om je genen door te geven, is natuurlijk als je je eigen partner ergens mee helpt. Binnen bijvoorbeeld een groep apen steunen niet-familieleden elkaar soms ook wel, maar meestal volgens het principe: “Voor wat, hoort wat”.

In twee groepen chimpansees, die al lang bestonden en stabiel waren, is onderzocht of deze mensapen elkaar aan voedsel willen helpen. Een chimpansee en een groepsgenoot die geen familie was, werden apart genomen. De ene aap kon kiezen uit twee mogelijkheden: of hij kreeg een bepaalde hoeveelheid voedsel (beloning) en de andere aap ook, of hij kreeg alleen zelf die beloning. De apen hadden duidelijk zicht op elkaar en de aap die mocht kiezen kon ook zien dat zijn beslissing invloed had op de andere aap. De apen werden allemaal in beide rollen geplaatst. In het controle-experiment was er geen andere aap aanwezig, maar werkte het apparaat hetzelfde.

Ikke, ikke, ikke…

Alle achttien geteste chimpansees kozen even vaak de mogelijkheid dat beide een beloning krijgen, als de andere mogelijkheid waarbij ze alleen zelf eten kregen. Dit gold ook voor het controle-experiment zonder groepsgenoot. Dit betekent dus dat het de apen niks kan schelen of hun groepsgenoten wat te eten krijgen, ook al kregen ze zelf geen gram minder. De andere aap ging soms zelfs bedelen, maar dat maakte niet uit voor deze uitkomst.

Bij mensen en een aantal andere diersoorten komt het wel voor dat individuen elkaar helpen zonder er direct wat voor terug te eisen. Dit gaat dan bijvoorbeeld om dieren die zorgdragen voor elkaars kroost, zoals bepaalde vogels, stokstaartjes en dolfijnen. In het wild hebben chimpansees wellicht genoeg aan hulp van familie en partner, waardoor ze vrienden niet zo hard nodig hebben.