Flink smeren met een flinke factor, dat is de beste remedie ter voorkoming van rode schouders. Of nog erger. Zonnestraling veroorzaakt niet alleen verbranding, maar kan op langere termijn ook huidkanker veroorzaken.
De boosdoeners zijn de ultraviolette stralen in het zonnespectrum. Wetenschappers hebben die ingedeeld in drie typen: A, B en C. Voor dat laatste type hoeven we niet bang te zijn. Moeder aarde houdt die straling voor ons tegen, hoog boven in de atmosfeer. Maar types A en B moeten we zelf een halt toeroepen. Vooral type B, want die kan tot kanker leiden. Bij intensief zonnebaden lijkt ook UV-A schadelijk zijn. Moderne zonnebrandcrèmes bevatten daarom moleculen en materialen die beide soorten UV-straling tegenhouden.
Blokkers, filters en meer
Een zonnebrandcrème is samengesteld uit allerlei verschillende stoffen. Oplosmiddelen (olie, water, alcohol) vormen de basis. Hulpstoffen houden alles bij elkaar zodat het een mooi smeerbaar goedje is. En dan zijn er de actieve componenten, de blokkers en de filters.
De blokkers zijn minuscule vaste deeltjes van bijvoorbeeld titaandioxide of zinkoxide. Zij houden het zonlicht tegen en kaatsen het terug. Ze zitten in de sunblocks die een wittige laag op je huid achterlaten. Maar ze zijn ook te vinden in sommige transparante zonnebrandmiddelen. Daar zijn ze zo klein – nanoscopisch klein – dat ze zichtbaar licht niet meer reflecteren. Je kunt ze dus niet zien. Het zonnebrandmiddel beschermt nog wel degelijk tegen verbranding omdat de nanodeeltjes wél het UV-licht blokkeren.
Een andere bescherming bieden chemische filters. Dat zijn stoffen die UV-licht absorberen dankzij hun uitgekiende moleculaire structuur. Chemici zijn in staat om de moleculen zó te ontwerpen dat precies de schadelijke UV-frequenties worden weggefilterd. Een nadeel van deze moleculen is dat ze door de interactie met het zonlicht van structuur veranderen of uit elkaar vallen. Ze verliezen dan hun beschermende werking. Het is dus belangrijk om op tijd weer te smeren.
De moleculen en materialen die tegen zonlicht beschermen zijn in goed gezelschap. Zoals in de meeste cosmetica bestaat zonnebrandcrème uit een mix van ingrediënten die allemaal hun functie hebben. Vocht inbrengen, zodat de huid niet uitdroogt. Vitamines en anti-oxidanten die de huid beschermen tegen schadelijke afbraakstoffen. Polymeren, die de crème de juiste smeerbaarheid geven of waterafstotend maken. En ga zo maar door.
Goed smeren!
In zonovergoten westerse landen als Amerika en Australië staan zonnebrandmiddelen ter discussie omdat ze zelf ook schade zouden veroorzaken. Niet zozeer omdat de afbraakproducten tot allergische reacties leiden – een bijeffect dat af en toe voorkomt. Wel omdat van sommige ingrediënten de veiligheid niet voldoende gegarandeerd zou zijn. De nanodeeltjes zouden bijvoorbeeld via de huid opgenomen kunnen worden. En de chemische filters en hun afbraakproducten zouden zelf kanker kunnen veroorzaken. Voor deze en andere onheilstijdingen ontbreekt echter een ferme wetenschappelijke basis. Dus blijft het een zinvol advies voor sporters die de zon opzoeken: goed smeren!
Chemie en hardlopen
Dit artikel is onderdeel van een serie over chemie en hardlopen, ter gelegenheid van de chemieloop op 10 september 2011, één van de activiteiten in het internationale jaar van de chemie 2011
Alle artikelen in deze serie: