Chemie achter de dijken is een gezamenlijke uitgave van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV). Het boek belicht Nederlandse uitvindingen en ontdekkingen op chemisch gebied sinds 1901.

Chemie achter de dijken werd in 2001 uitgegeven ter herdenking van het feit dat de Nederlander Jacobus Henricus Van ’t Hoff honderd jaar eerder in 1901 de allereerste Nobelprijs voor de scheikunde won.

Artikelen uit ‘Chemie achter de dijken’ op Kennislink:

(De volgorde is min of meer chronologisch, zoals in het boek)

• Laboratorium aan huis. Over diermeel en technisch vet.

• Van slangendroom tot insecticide. Teunis van der Linden geeft naam aan ‘lindaan’.

• De psychiater die het brood vers hield. Veelzijdig chemicus onderzoekt brood en cellulose.

• De eenheid in de biochemie. Over het werk van de Delftse microbioloog Albert Jan Kluyver.

• De ontdekking van vitamine B1. Nobelprijswinnaar Christiaan Eijkman vindt vitamine dat beri-beri voorkomt.

• Van gloeilampen naar kerncentrales. Procédé voor de zuivering van zirkonium.

• Nieuwe magneten. Philips onderzoekt ferrietmaterialen.

• Koning van de elektronen. Nobelprijs Chemie voor veelzijdig en briljant wetenschapper Peter Debije.

• Tirools-Hollandse hormonen. Organon onderzoekt hormonen onder leiding van Rupert Oppenauer.

• Stabiliteit van colloïden. Over de twee Nederlandse grondleggers van de DLVO theorie.

• Een Hollandse zoetstof. Vierduizend keer zoeter dan suiker.

• Van scheepjeswol naar Vitamine D. Philips-Duphar ontwikkelt industriële productie van belangrijk vitamine.

• Vitamine in oorlogstijd. Over de synthese van Vitamine A.

• Een speelgoedtreintje op een brandstofcel Amsterdams hoogleraar ontwikkelt één van de eerste prototypes.

• Een kunstnier uit worsten en een Fordje. Willem Kolff redt levens met de eerste kunstnier.

• Bijvoet en spiegelbeeld. Eerste kristallografische opheldering van wijnsteenzuur-configuraties.

• Sneeuw van gas. Over de chemie van gashydraten.

• De Waterman ringanalyse. Hein Waterman ontwikkelde een nauwkeurige methode voor de analyse van aardolie.

• De alleskunner. Dirk Willem van Krevelen is recordhouder chemische vernoemingen.

• Piet Cossée: Polymeriseren met titaan. Nederlandse theorie verklaart polymerisaties met metaalverbindingen.

• Gezonde vetten. Over meervoudig onverzadigde vetzuren en prostaglandines.

• Twee leidse chemici: net naast de Nobelprijs. Bijdrage van Oosterhoff en Havinga miskend bij toekenning van de prijs der prijzen in 1981.

• Hoe margarine naar boter ging smaken. Op zoek naar de smaakessentie in het lab van Unilever.

• Miniatuur werelden. Hoe J.H. de Boer in poreuze materialen doordrong.

• Schepen zonder baard. Utrechts hoogleraar ontdekt effect van tributyltin verbindingen.

• Een scherper beeld van atomen. Over Hugo Rietvelds bijdrage aan de röntgendiffractie.

• Zoeter dan zoet. Over de isolatie en analyse van het zoetste natuurlijke molecuul.

• Crutzen en de ozonlaag. Paul Crutzen deelt Nobelprijs in 1995 voor zijn onderzoek naar atmosferische chemie.

• Oorlog om een vezel. Akzo en DuPont twisten over supersterke polymeren.

• De taal der insecten. Feromonenonderzoek van TNO levert veel verrassingen op.

• Synthetische schoenen. Ontwikkeling van synthetisch leer alleen technologisch succesvol.

• Een milieuvriendelijke insecticide. Philips-Duphar ontwikkelt veel toegepaste chitineremmers.

• Geen vuiltje in de lucht. TNO-onderzoek staat aan de basis van effectieve elektreetfilters.

• Zendium: een gebit om te zoenen. AkzoNobel vindt enzymen voor toepassing in tandpasta.

• Traseolide, in het spoor van een hertenreukstof. Onderzoek in Naarden leidt tot synthetische muskusreukstof.

• Van Kröger tot Blasse. Over luminescentie in TL-buizen en kleurenTV’s

• Van olie naar super met hulp van isomeratie. Omzetting van aardolie met zeolietkatalysatoren.

• Flitsgieten van aluminiumlegeringen. Nieuwe verwerkingstechnologie levert bijzondere eigenschappen op.

• Het ontwarren van spaghetti. Onderzoek bij DSM leidt tot nieuwe supervezel Dyneema.

• De synthese van DNA. Nederlander Van Boom leverde belangrijke bijdrage aan DNA-onderzoek.

• De pil. Over de rol van intuïtie bij de uitvinding van een anticonceptiemiddel.

• Van nylonkous tot GSM. Twents onderzoek leidt tot kunststof met bijzondere eigenschappen.

• Afscheid van de fietsende biggen. Nederlands onderzoek maakt eind aan vervelende varkensziekte.

• Olie uit groenten en fruit. Technologie voor de snelle omzetting van biomassa in ‘biocrude’ olie.

• Van kunstnier tot ademende kleding. Over de ontwikkeling van het polyester SympaTex materiaal.

• Hans Wijnberg: leermeester in vindingen. Ondernemende Gronings hoogleraar is één van Nederlands markantste chemici.

• Gerobotiseerde chemie. Rob Meloen ontwikkelt een intelligente en techniek voor snelle synthese en analyse.

• Voor kussens en matrassen. Een vaste katalysator voor de bereiding van propeenoxide.

• Modern stremsel. Moderne biotechnologie leidt tot kaasbereiding zonder kalvermagen.

• Beter dan prozac. Organon ontwikkelt selectief en effectief antidepressivum.

• Diesel uit aardgas. Shell Middle Distillate Synthesis is moderne variant van oude Fischer-Tropsch synthese.

• Een milieuvriendelijk proces voor duurzaam hout. Shell ontwikkeld PLATO-proces voor thermische omzetting van houtbestanddelen.

• Natuurlijk wassen. Innovaties in de chemie van het wassen.

• Eindelijk weer vrolijk. Duphar ontwikkelt effectief psychofarmacum.

• Droge kabels. Akzo’s aramidevezel beschermt optische kabels.

• Het kraken van een harde noot. Shell ontwikkelt Hycon technologie voor kraken van aardolieresidu.

• Polymelkzuur. Van suiker tot chirurgisch hechtmateriaal.

• Foutje: een nieuwe familie kunststoffen. Polyketonen vormen nieuwe polymerenklasse.

• Een nieuwe bloedverdunner. Synthetisch polysaccharide is aanzet tot nieuwe generatie geneesmiddelen.

• Plastic chips en elektronisch papier. Hoe een schimmel de mest en het milieu schoner maakt.

• Geleerd van de natuur: Octrooien in de biotechnologie. De basis voor vijf nieuwe Nederlandse biotechbedrijven.

• Een chemische fabriek in de auto. Chemisch proces zet benzine om in waterstof voor brandstofcel.

• Een lama aan de bar. Antilichamen van schaapkameel vinden brede toepassing.

• Claus en Superclaus. Nederlandse vinding wereldwijd toegepast bij rookgasreiniging.

• Een nieuwe toekomst voor hout. Akzo Nobel ontwikkelt nieuw type cellulosegaren.

• Glare: bestand tegen vermoeiing. Delftse vinding maakt super Airbus lichter.

• De blauwe supervezel. Akzo ontwikkelt nieuwe M5 supervezel.

• Een kijkje in het hoofd van een uitvinder. Willy Boesten: een schaker in de scheikunde.

• Schoon en week. Een alternatief voor ftalaten.