Catastrofaal karakter ‘Kerst-tsunami’ deels gevolg van geplunderde koraalriffen

De rol van de koraalriffen blijkt duidelijk uit de lokale verschillen in verwoesting. Zo leidde een 10 m hoge golf bij de plaats Peraliya tot een overstroming die anderhalve kilometer landinwaarts reikte. Daarbij werd onder meer een trein 50 m meegesleept, waarbij 1700 personen omkwamen. Ongeveer drie kilometer zuidelijker, bij Hikkaduwa, was de golf slechts 2-3 m hoog, en overstroomde slechts een strook van zo’n 50 m breed. Er waren daar geen doden te betreuren. Toch waren de omstandigheden in beide plaatsen – voor zover zichtbaar – gelijk.

Het verschil zat hem in de aanwezigheid van een koraalrif bij Hikkaduwa; bij Peraliya was het rif op grote schaal afgebroken. Deze vorm van stroperij vind al tijden op enorme schaal plaats. Het koraal wordt vooral ten behoeve van de toeristenindustrie geplunderd, maar ook als grondstof voor muurverf. De onderzoeker die het verband opmerkte tussen de aanwezigheid van koraalriffen en de verminderde catastrofale uitwerking van de tsunami – en die dit staafde aan de hand van een kaart met daarop de kuststroken die wel en die niet door een rif worden beschermd – zag met eigen ogen vrachtwagens vol met koraal.

Het gevonden verband kwam overigens niet helemaal uit de lucht vallen: in 1992 bereikte een tsunami de kust van Nicaragua, die werd beschermd door een goed ontwikkeld koraalrif. Op het strand ter plaatse bleven zelfs de strandparasollen staan. Op één plaats was echter een doorgang voor boten door het rif gemaakt; daar kon de tsunami tot een kilometer ver landinwaarts zijn verwoestende werking uitoefenen.

De verklaring voor de verschillen in uitwerking van de tsunami is gestoeld op waarnemingen van ooggetuigen. Die zagen hoe de golfhoogte van de tsunami afnam en hoe de tsunami afboog in een richting evenwijdig aan de kustlijn op plaatsen waar hij een rif naderde. Waar het rif sterk aangetast was, of waar een opening in het rif was gemaakt, bleek de verwoestende werking extra sterk.

Dat een tsunami kan ombuigen, zoals beschreven door de ooggetuigen, is zeker waar. Dat blijkt wel uit het feit dat de Kerst-tsunami de oostkust van Sri Lanka in volle hevigheid trof, maar dat hij om de zuidpunt van het eiland boog en vervolgens de zuidwestelijke lijzijde eveneens zwaar trof. Die lijzijde werd overigens twee uur later nog eens getroffen door een golf die teruggekaatst was door de kust van India.

De catastrofe in Sri Lanka heeft de politieke wil vergroot om de plundering van riffen te voorkomen. Commercie blijkt daarbij overigens te kunnen helpen. De talrijke hotels langs de kust zijn, ten behoeve van hun klanten, altijd zeer waakzaam geweest, en hebben plundering van de riffen bij hun hotel grotendeels weten te voorkomen. Die zorg heeft zich nu al uitbetaald.