Onze levensverwachting is in de twintigste eeuw sterk toegenomen. Een kind geboren in 1900 in de westerse wereld had een levensverwachting van slechts 46 jaar, terwijl dat voor een kind geboren in de eenentwintigste eeuw nu ruim 80 jaar is. Dit is te danken aan de toegenomen hygiëne met betrekking tot woonomstandigheden, waterzuivering en voeding, de ontdekking van antibiotica en de introductie van vaccinaties. Het gevolg van deze maatregelen is dat de sterfte door infecties, met name op de kinderleeftijd, zeer sterk is afgenomen.
De immunologie bestudeert de afweerreacties die het lichaam ontwikkelt na aanraking met micro-organismen, in levende (infectie) of in verzwakte (vaccinatie) vorm. Het succes van de vaccinatieprogramma’s – de meest effectieve medische ingreep van de afgelopen 100 jaar – laat zien hoe efficiënt het afweersysteem gericht kan worden tegen ziekmakers.
Bruggen slaan
Met de kennis van de mechanismen van deze succesvolle afweerreacties is nu de volgende fase aangebroken: het bruggen slaan naar therapieën voor aandoeningen waar nog geen optimale behandelingen voor bestaan.
Ten eerste, vaccinatie tegen infectieziekten. Ondanks dat er succesvolle vaccinaties zijn tegen een aantal micro-organismen zijn er nog geen goede vaccins beschikbaar tegen virussen zoals hiv, de verwekker van aids, en de malariaparasiet. Deze ziekteverwekkers hebben een enorme impact op de gezondheid in ontwikkelingslanden. Echter ook in de westerse wereld zullen nieuwe vaccinatieprogramma’s worden ontwikkeld om met name de ouder wordende mens beter te beschermen tegen infectieziekten, zoals griep en waterpokken.
Ten tweede, de behandeling van kanker. Alhoewel het afweersysteem zich in eerste instantie heeft gevormd om bacteriën, virussen en schimmels het hoofd te bieden, blijkt het ook uitstekend gericht te kunnen worden tegen kanker. Nieuwe behandelingen worden in snel tempo geïntroduceerd waarvan een aantal zelfs een reëel uitzicht op permanente genezing geven.
Ten slotte zijn er afwijkingen van het afweersysteem waarbij of lichaamseigen organen worden aangevallen (auto-immuunziekten) of reacties worden gevormd tegen onschuldige stoffen (allergieën). De kennis over de wijze waarop afweerreacties worden gecontroleerd, biedt nieuwe mogelijkheden om mensen met deze aandoeningen gerichter en dus beter te behandelen.
Met de kennis die we nu hebben van de cellen en eiwitten betrokken bij een goede afweer breekt een opwindende periode aan waar gerichte interventies in afweerprocessen bij tal van ziekten een belangrijke positie in de geneeskunde zullen gaan krijgen. Hierover leest u meer in dit cahier.
Dit cahier is uitgegeven ter gelegenheid van het vijfde Europese Immunologie Congres, dat plaatsvond van 2-5 september 2018 in Amsterdam. De uitgave werd mede gefinancierd en geschreven door leden van de Nederlandse Vereniging Van Immunologie.