Kun je een trauma verdringen? Zou alleen iemand die schuldig is een misdaad bekennen? Gebruiken we echt maar tien procent van ons brein? Deze en nog zeven andere mythes kwamen in een artikelenserie op Kennislink voorbij. Bijna 900 lezers kozen vervolgens hun favoriete psychologische broodje aap-verhaal. Hieronder vind je de top tien.
1. We gebruiken slechts tien procent van ons brein (218 stemmen)
Word nu nog slimmer! Train je brein! Als je de boekhandel inloopt, vind je zonder moeite een schrijver die je belooft dat je die 90% van je brein kunt leren gebruiken die nu maar een beetje ligt te verstoffen. Flauwekul natuurlijk, zegt Victor Lamme, hoogleraar neuropsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Elke cel en elk hersengebiedje heeft een functie, en het is dus zeker niet zo dat we maar 10% van ons brein gebruiken.
2. Mannen communiceren heel anders dan vrouwen (214 stemmen)
Als het op communiceren aankomt, dan lijkt het wel alsof mannen en vrouwen van een andere planeet komen. Zij praat veel meer dan hij, en is indirecter, gevoeliger en subtieler. Of althans, dat denken we. Volgens Deborah Cameron, hoogleraar aan Oxford University, is het allemaal flauwekul. Vooral context bepaalt hoe we (m/v) communiceren.
3. Met positieve gedachten kun je kanker voorkomen of genezen (103 stemmen)
“Hij is ook een vechter.” “Toen ze ziek was, is ze toch de hele tijd positief gebleven. Ze geloofde dat ze zou genezen.” Dit zijn zomaar wat dingen die we zeggen over mensen die kanker hebben ‘overwonnen’. Maar wetenschappers vinden helemaal geen verband tussen positief denken en de kans om te genezen van kanker, aldus Adelita Ranchor, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
4. In de liefde trekken tegenpolen elkaar aan (81 stemmen)
Het is een bekend thema in films, gedichten en liedjes: in de liefde trekken tegenpolen elkaar aan. Maar moeten we wel echt op zoek gaan naar iemand die helemaal anders is en ons aanvult? Wetenschappers ontdekten dat stellen die erg op elkaar lijken juist een stuk gelukkiger zijn, vertelt schrijver en psycholoog Pieternel Dijkstra.
5. Het feit dat een eigenschap erfelijk is, betekent dat hij onveranderlijk is (73 stemmen)
Als we horen dat een eigenschap erfelijk bepaald is, dan zijn we al snel geneigd om te denken dat het dus vastligt. Jammer, niets meer aan te doen. Maar zo werkt ons brein niet. Zelfs de dingen die ons in de genen zitten, zijn plooibaar en veranderlijk, zegt Dorret Boomsma, hoogleraar biologische psychologie aan de Vrije Universiteit.
6. Traumatische herinneringen verdringen we (66 stemmen)
In therapie een herinnering ‘terugvinden’ aan incest in je kindertijd, kan dat? Veel mensen denken van wel. Maar zulke hervonden herinneringen zijn bijna altijd vals, zegt Marko Jelicic, forensisch psycholoog en onderzoeker aan de Universiteit Maastricht. Dat roept de vraag op: hoe kan het dat je je iets dat nooit gebeurde zo levendig kan herinneren? En hoe kun je bijvoorbeeld je vader ‘zomaar’ beschuldigen van misbruik?
7. Alleen schuldige mensen bekennen een misdaad (45 stemmen)
Welke idioot loopt nu een politiebureau binnen om een misdaad te bekennen die hij niet heeft gepleegd? Het komt vaker voor dan je denkt, vertelt Harald Merckelbach, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. En dan zijn er nog onschuldige mensen die tijdens een verhoor onder de psychologische druk bezwijken. Dat alleen schuldige mensen een misdaad bekennen, is dus een psychologisch broodje aap-verhaal.
8. Mensen die in hun jeugd seksueel zijn misbruikt, krijgen als volwassene een persoonlijkheidsstoornis (44 stemmen)
Voor het leven getekend – dat is het beeld dat films, boeken en televisieseries geven van iemand die in zijn of haar jeugd seksueel is misbruikt. Maar dat misbruik altijd leidt tot persoonlijkheidsproblemen, is een broodje aap. Linsey Raymaekers, die aan de Universiteit Maastricht promoveert op hervonden herinneringen aan seksueel misbruik, benadrukt het nog eens: veel slachtoffers zijn veerkrachtiger dan je zou denken.
9. Wanneer we weten dat we gaan sterven, gaan we door een aantal vaste rouwfases heen (35 stemmen)
Ontkenning, woede, onderhandelen, depressie, acceptatie: dit zijn de vijf opeenvolgende fasen die iemand doormaakt als hij weet dat hij binnenkort doodgaat. Helaas is het onzin, ontdekten wetenschappers: sterven is net zo individueel als leven. Toch blijft deze mythe onverminderd populair, aldus de Vlaamse klinisch psycholoog Manu Keirse van de Katholieke Universiteit Leuven.
10. Psychiatrische patienten zijn heel vaak gewelddadig (8 stemmen)
Als we televisieseries als Criminal Minds mogen geloven, dan zijn psychiatrisch patiënten maar gevaarlijke, gewelddadige mensen. Nieuws dat er een tbs’er (inclusief persoonlijkheidsstoornissen) op verlof de fout in is gegaan, helpt de beeldvorming ook niet. Toch berust het idee dat psychiatrisch patiënten erg gewelddadig zijn op een misverstand.
Meer psychomythologie?
Heb je nog geen genoeg van psychologische broodje aap-verhalen? Je vind er nog veertig in het boek De vijftig grootste misvattingen in de psychologie" van Scott Lilienfield, Steven Jay Lynn, John Ruscio en Barry Beyerstein.
Welke van deze mythes uit de populaire psychologie spreekt jou het meest aan? Bijna 900 Kennislinklezers brachten hun stem uit. Het was een nek-aan-nek-race, Lange tijd lag de mythe dat mannen en vrouwen heel anders communiceren op kop, maar uiteindelijk is dit misverstand met een verschil van vier stemmen verslagen door We gebruiken maar 10 procent van ons brein.