Aan boord van het ruimtestation ISS is iedereen gewichtloos en dat rondzweven is nauwelijks gezond te noemen. Terwijl een normaal mens zich de hele dag tegen de zwaartekracht verzet, doen astronauten het zonder die gratis training. Zonder de continue belasting worden hun botten lichter, poreuzer en breken ze makkelijk. NASA onderzocht het effect gedurende 4 jaar bij 16 astronauten met 3D röntgenscans. Resultaat: de botmassa van een astronaut gaat tijdens zijn ISS-verblijf met 11% achteruit. Een jaar na de ruimtereis is het skelet weer op gewicht, maar nog niet op de oude sterkte.
Röntgenopnames van het heupbot (links) en de ruggengraat (rechts) van een astronaut. In gewichtloze toestand hoeven de botten het lichaam niet te ondersteunen en verliezen ze kracht en omvang. NASA onderzoekt het effect en hoopt daardoor botontkalking in de ruimte én op aarde tegen te gaan. bron: NASA.
Groter maar zwakker
Botonderzoek bij ouderen had al laten zien dat verzwakkende botten poreus worden. Vooral de heupen, die veel gewicht dragen, hebben te lijden onder de botontkalking. Astronauten onwikkelen geen permanente botontkalking en na terugkeer op aarde sterken hun botten weer langzaam aan. Het skelet is binnen een jaar op het oude gewicht. NASA ontdekte dat de heupbotten wel groter maar niet per se sterker worden.
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie wil in een vervolgonderzoek ook de dichtheid van de botten meten om te bepalen wanneer die weer aangesterkt zijn. Het onderzoek is interessant omdat het gegevens oplevert over botontkalking bij ouderen, maar NASA probeert er ook mee in te schatten hoe gevaarlijk lange reizen naar andere planeten zijn. De combinatie van een lange, gewichtloze reis en het harde werk na de landing vormen een groot gezondheidsrisico voor astronauten. Hoofdonderzoeker Thomas Lang denkt dat het onderzoek ook kan helpen botonkalking bij ouderen tegen te gaan.
De normale structuur van het bot (links) gaat verloren door beenweefsel verlies bij osteoporose (rechts).
Bedrust
Ruimtevaarders weten het maar al te goed: hun hart en botten hebben flink te lijden onder een verblijf in de ruimte. Een weekje gewichtloosheid aan boord van de space shuttle zorgt al voor problemen met de bloeddruk. Na terugkeer op aarde moeten ruimtereizigers het daarom een paar uur rustigaan doen om te voorkomen dat ze flauwvallen door lage bloeddruk. ISS-bewoners, die een half jaar of langer gewichtloos zijn, trainen zelfs op een speciale loopband om hun hart in conditie te houden.
Gezondheid en gewichtloosheid
- How long does it take to rebuild bone lost in space? (Engels)
- Delta-missie: onderzoek naar botontkalking (Kennislinkartikel van ESA)
- FLOW: ruimteonderzoek naar botontkalking (Kennislinkartikel van ESA)
- Plat voor de wetenschap (Kennislinkartikel van ESA)
- In gewichtloze toestand (Kennislinkartikel van Natuur & Techniek)
Osteoporose
- Voorkomen is beter dan breken (Kennislinkartikel van NIBI)
- Soja vermindert de kans op botbreuken (Kennislinkartikel van JAMA / Paula van der Laan)