Week 6: Kikkerbeentjes, bananen en rendierpakken

Maandag 19 december tot woensdag 21 december

We hebben nu twee sites, U1386 en U1387, geboord in het bovenstroomse gebied (upper core) van de Middellandse Zee-uitstroom. De site U1388, die we nu gaan boren, ligt in het gebied waar deze bovenstroom zich splitst van de benedenstroom (lower core). De locatie bevindt zich meer in de monding van het uistroomgebied en zal dan ook flink meer zand en silt bevatten, omdat de stroming daar een stuk sterker is. Met een videocamera konden we mooi de golfribbels zien op de zeebodem. Het kan wel eens een lastige site worden om te boren, vanwege al het zand. Er moet hier ergens een oude munitiedumpplaats liggen, maar gelukkig zien we geen granaten liggen. In totaal lukt het de drillers om tot 225 meter diep te boren, waarbij de opbrengst vaak niet veel beter is dan zo’n 40%. De boorkop raakt echter zo beschadigd dat het boren wordt gestopt en wordt overgeschakeld op een andere methode. Het sediment wordt eerst tot 205 meter weggewassen om in ieder geval de eerste zandlagen door te komen. Daarna worden er drie kernen geboord. De boor zit nu echter zo vast dat er bijna explosieven aan te pas moeten komen om hem te bevrijden. Na veel draaien en trekken lukt het de drillers om de boorpijp uiteindelijk los te krijgen. Het doel om 1,3 km aan sediment naar boven te halen op deze site kunnen we wel vergeten. Op woensdag om 17:30 verlaten we de site.

Donderdag 22 december tot zaterdag 24 december

Ondanks het feit dat de co-chiefs teleurgesteld waren, zijn de meesten van ons wel opgelucht dat we U1388 hebben verlaten. Er was niet veel te doen en de tijd kruipt dan maar langzaam voorbij. Ik ben begonnen om een logo te ontwerpen voor de T-shirtwedstrijd. Hier zal begin januari over worden gestemd, maar ik vermoed dat door de grote hoeveelheid Spanjaarden mijn inzending op punten het wel zal verliezen van de Spaanse versie.

Door onze shift is enigszins ontstemd gereageerd op de aankondiging van de kapitein dat er twee kerstmaaltijden zullen worden geserveerd om 18:00 en 24:00. Hoewel het menu er geweldig uitziet moet ik er even niet aan denken om gebakken frog legs te eten voor ‘t ontbijt. Nu iedereen in Nederland zich opmaakt voor de naderende kerstvakantie zijn we begonnen met het boren van Site U1389 in de benedenstroom van het Middellandse Zee-water. We zijn nu zo ver uit de kust dat ik geen bereik meer heb met mijn mobiele telefoon en er zijn ook geen schepen meer te bekennen. Waarschijnlijk zoeken ook die de havens op om de kerstdagen door te komen.

Op het seismische profiel is mooi te zien dat Site U1389 in een gebied ligt tussen moddervulkanen. Er ligt een dik pakket sediment en we hebben toestemming om tot 990 meter te gaan boren. Het boren gaat weer als een trein. In mijn optimisme vraag ik Javier waarom we stoppen bij 350 meter als het boren zo lekker gaat. Hij stemt in en we zullen doorgaan tot het niet meer gaat. Een paar uur later blijkt echter dat opnieuw een dik pakket zand een einde maakt aan mijn verwachting. We bereiken precies de 355 meter. Omdat we toch voorliggen op schema, kunnen Trevor en Johanna Hole A loggen. Dit levert een mooie reeks gegevens op, die overeenstemt met de data die we van de kernen hebben verkregen.

Het schip dat Larry komt ophalen is er op vrijdagmiddag tussen 13:00 en 14:00. Er is toch geen filmcrew meegekomen – naar het schijnt omdat de Spaanse verkiezingen gaande zijn en de cameraploegen het daar druk genoeg mee hebben. De wind is aardig toegenomen en het bootje schommelt lekker op en neer. Het heeft er ongeveer 6 uur over gedaan om vanuit Cadiz de Joides Resolution te bereiken en Larry maakt zich al een beetje zorgen over de terugtocht. Gelukkig is er ook vers fruit en groente meegekomen en iedereen verheugt zich al weer op de bananen. Met een speciaal tuig wordt Larry op het schip gehesen en vervolgens wordt hij door iedereen uitgezwaaid. Bij een aantal jonge wetenschappers in de sedimentologiegroep waar Larry leiding aan gaf komen wel een paar traantjes los. ’t Is mooi om te zien dat in die paar weken tijd al zo’n hechte groep is ontstaan.

Zondag 24 december en maandag 25 december

Bij aankomst in het core lab is iedereen al in kerststemming. De techs hebben alles versierd met lichtjes en slingers en de kerstmuziek galmt door het lab. Ze hebben ook hun helmen versierd en dat levert natuurlijk veel bekijks op van de ‘paparazzifotografen’. Het boren gaat desondanks onverminderd door. Omdat Hole B geen goede mudline heeft opgeleverd, boren we nu Hole C. Iedereen is weer lekker aan het werk en de dip van vorige week wordt alweer snel vergeten. We worden een aantal keren verrast door het koor van wetenschappers, die al weken hebben geoefend op een aantal kerstliedjes als opmaak voor de grote finale later die middag. ’s Ochtends hangen er kleine zakjes met al onze foto’s in de eetzaal met daarin een vliegtuigje of een ander speeltje. Om 13:00 is het dan zover. Santa, vergezeld door Rudolf in echt rendierenpak, komt aan op de JR. We krijgen allemaal een cadeautje van onze Secret Santa en er wordt volop gezongen en cabaret gespeeld.

Na een korte nachtrust probeer ik me dan te storten op het megagrote eetfestijn, maar ik kom niet verder dan een aantal stukjes kip en wat groente. Het ziet er echter fantastisch uit. Ondertussen wordt Hole C afgeboord tot 350 meter en starten we aan een 4de hole.

Dinsdag 27 december tot zaterdag 31 december

In de week tussen kerst en oud en nieuw boren we U1389E tot 990 meter. Eerst wordt het sediment weggespoeld tot 335 meter, waarna we elke dag zo’n 200-250 meter dieper komen in de successie. De recovery is ongeveer 60 % en we gaan langzaam terug in de tijd. Het ‘gehoopte’ hiaat wordt niet gevonden, maar de paleomagnetici zijn blij want ze hebben een aantal mooie omkeringen te pakken. Ik vul mijn tijd met het maken van de correlaties tussen Hole A-D van de bovenste 350 meter en af en toe gaan we een filmpje kijken. De wat hogere golven met een heerlijk zonnetje leveren moooie foto’s op en daar kan ik wel even van genieten.

Hillary stelt ondertussen een play-list samen voor het Oud en Nieuw-feest en op een posterboard prikt iedereen stiekem een babyfoto op, zodat we die kunnen gaan raden. Een traditionele Spaanse ham, speciaal voor Javier’s verjaardag meegekomen met de boot, wordt in fases verslonden. We hebben elke dag een bijeenkomst over wat iedereen wil gaan doen na de expeditie met het materiaal dat we hebben verzameld. Op Oudjaarsdag komt Dave ineens vroeg onze hut binnen. Een van zijn honden is overleden en hij zocht even een rustige plek om dat te verwerken.

’s Avonds om elf uur mijn eerste echte safety meeting van de expeditie in Gary’s cabin, als opmaak voor het grote feest. Om 5 voor 12 haasten we ons naar de voorplecht, waar de oudste van het schip, Ron, met de bel het oude jaar zal uitluiden en de jongste, Satoshi, het nieuwe jaar zal inluiden. Hierna begeven we ons naar de party in de science lounge, die nog tot de late uurtjes zal doorgaan. Om 6:00 zit ik toch weer achter mijn laptopje en maak ik de laatste figuren af voor het site report van U1389.

Zondag 1 januari

Om 11 uur worden we verrast met een speciale bijeenkomst in de conference room. We krijgen een heerlijke paella voorgeschoteld. Het bellen met het thuisfront wil niet echt lukken, omdat alle lijnen naar Nederland bezet zijn. Het boren van Hole E is vroeg in de ochtend geëindigd en de put wordt klaargemaakt om te worden gelogd. Ik kruip vroeg mijn bedje in. Het aftellen is begonnen. Er zijn nog maar twee sites te gaan en Lissabon nadert.

↑ Terug naar boven ↑

Week 5: Paparazzi op dolfijnenjacht

Maandag 12 december

De boringen van U1387B zijn net beëindigd wanneer ik aan mijn shift begin. Er zal net als bij de vorige site een derde hole worden geboord. De eerste 300 meter van de hole worden weggespoeld. Daarna wordt begonnen aan de boring, die (nu we toestemming hebben gekregen) tot een diepte van ongeveer 870 meter zal gaan. Terwijl wij rustig de kernen van Hole B aan het verwerken zijn, ligt de eerste core van Hole C rond 8 uur ’s ochtends alweer op het dek. Rond de middag geeft Arun Singh (India) een lezing over zijn mooie resultaten van sedimentkernen uit de Indische Oceaan.

Moe van een lange dag, daal ik af naar The Dungeon in het basement van het schip. Ik kruip achter een van de 10 computers om lekker te gaan internetshoppen voor de aankomende festiviteiten thuis. Een bloemetje en een mooi boek worden vast op prijs gesteld om mijn afwezigheid enigszins te compenseren. Daarna nog even naar buiten om in de luwte te genieten van de zon. Het is alweer 4 uur en ik dwing mezelf om mijn hut op te zoeken.

Dinsdag 13 december

Bij het ontbijt komen de meeste wetenschappers steeds later aanschuiven. De vermoeidheid begint aardig zijn tol te eisen. Aangekomen op het boordek wordt Carl Richter gefeliciteerd met zijn 52ste verjaardag. Naast Chuang Xuan en mijn teamgenoot Gary Acton is Carl een van de drie paleomagnetici aan boord. Hij is erg bekend binnen het IODP omdat hij vele jaren als staff scientist heeft gevaren.

Het boren van Hole C vordert langzaam; ongeveer een kern per anderhalf uur. Gary en ik zijn begonnen aan de correlatie tussen Holes A en B, maar we komen alweer dezelfde problemen tegen als bij de vorige site. Er moet meer aan de hand zijn en gedurende mijn shift verdiep ik me verder in deze puzzel.

’s Ochtends is het bijna windstil en de zee is zo vlak als een spiegel. We worden opgeschikt door het geluid van een helikopter die rond de JR vliegt. Snel vertrekt deze weer richting een vissersboot die al dagen in de buurt ligt. Rond 10:00 komt core 19 aanboord, met een keiharde laag. Deze kern zal pas tijdens onze volgende shift worden opengemaakt om het mysterie van deze laag te kunnen onderzoeken.

Ik heb ondertussen een pragmatische oplossing voor de correlatie tussen Holes A en B bedacht en bespreek dit met Gary tijdens onze cross-over meeting. Na de lunch gaan we de film Twelve Monkeys bekijken waarin Bruce Willis waanzinnig goed speelt.

Woensdag 14 december

Het boren van Hole C gaat steeds langzamer als we dieper komen. Rond middernacht zitten we op zo’n 568 meter. Iedereen is in spanning voor het moment waarop we core 19 zullen gaan openmaken.

Dan is het eindelijk zover. De afwisseling van kleien met wat siltiger intervallen, die we nu al dagen hebben gezien wordt onderbroken door een dolomitische laag. We zien ook wat duidelijker afwisselingen in kleur ontstaan en later blijkt ook dat de fossielinhoud verschilt tussen de lagen. Javier is opgewonden en loopt met zijn seismisch profiel heen en weer om te zien of dit interval correspondeert met een van de sterke reflecties in het profiel.

Donderdag 15 december

Another day op de Joides Resolution. De gewoontes beginnen er aardig in te sluipen. We kijken al raar op als iemand niet op zijn vaste plek gaat zitten in de eetzaal. Ook erg spraakzaam zijn de meeste niet bij het ontbijt. Welke dag was het ook alweer vandaag? Wanneer is die meeting dan? We beginnen het gevoel voor tijd al aardig te verliezen. Gelukkig is de kok altijd opgewekt en begroet hij me met zijn standaard grap of ik weet hoe het weer is buiten. Dit omdat mijn haar nog wel eens de neiging heeft om rechtop te staan als ik net uit bed kom.

We zijn alweer op een diepte van 712 meter aangekomen. Ik ben opnieuw aan de slag gegaan met de vorige site en Gary concentreert zich nu op site 1387. Het ziet er naar uit dat ik het oude rapport in de prullenbak kan gooien, maar ik heb er zeker nog een paar dagen voor nodig om alles opnieuw uit te werken. In de tussentijd probeer ik een manuscript te corrigeren. Midden in de nacht is er opnieuw een grote groep dolfijnen te zien aan de stuurboordzijde van het schip. Niemand van ons lukt het om een foto te maken. Als iets later de zon op komt gaan we als echte paparazzi op dolfijnenjacht, maar die zijn in de tussentijd allang vertrokken.

Vrijdag 16 december

Hole C zal vandaag worden afgeboord. Om middernacht zitten we op een diepte van ongeveer 812 meter en we willen door tot 870 meter in de hoop dat we het Mioceen zullen bereiken. De biostratigrafen houden ons lang in spanning, maar het verlossende woord komt uiteindelijk van Pacco Sierro uit Salamanca. Rond het middaguur zijn we dan ook op de beoogde diepte aangekomen en zal de put worden schoongemaakt om een boorlog te maken.

Helder Pareira, de docent uit Portugal, is druk met zijn videoconferenties met scholen. Vandaag is zijn eigen klasje aan de beurt en hij heeft voor de gelegenheid een kerstmuts opgezet. ’s Middags pak ik mijn cadeautjes in voor Secret Santa, die ik in Ponta Delgada in een Chinees warenhuis had gekocht. Dat lijkt alweer een eeuwigheid geleden.

Zaterdag 17 december

Ik heb de hele nacht in de science conference room zitten werken naast de kerstboom en de net ontstoken openhaard. Ik zit hier met alle logboeken van U1386 op zoek naar nog wat aanknopingspunten tussen de verschillende holes, maar de sedimenten zijn zo uniform van kleur en samenstelling dat ik wel moet vertrouwen op de magnetische susceptibilteit en gammastralingsdata.

Uitgaande van een uniforme expansie van het sediment van zo’n elf procent lijkt het erop dat we de holes nu goed kunnen correleren door ze maar klein beetje op te schuiven t.o.v elkaar. Het probleem zit hem in een interval waar de boringen slecht waren in beide holes. De boorlogdata bieden hier toch uitkomst en volgens mij moet het nu redelijk kloppen. Alle kernen zijn zo goed als weggewerkt en de loggers zijn begonnen.

Het is vandaag feest thuis en ik bel om half acht de familie al uit bed. Om mezelf ook te trakteren maak ik rond 8 uur mijn eerste kopje koffie sinds twee jaar met het supersonische espresso apparaat. We zijn vandaag ook precies op de helft van de expeditie wat de hump-day wordt genoemd. Vanavond zal er feest zijn in de science lounge, om 22:00 uur. Ik laat mijn wekker dan ook al wat eerder afgaan en om 23:00 met een bord muesli achter de kiezen en een leeg glas ga ik naar het feestje.

De day-shifters zijn al behoorlijk aan het feestvieren als ik aankom zit de stemming er al goed in. Even wakker worden. Hillary, één van de USIO techs, draait aan de knoppen en de ene MTV-song na de andere wordt gedraaid. Als er dan ook wat salsa wordt gespeeld laat Carlos wat van zijn gave zien en wordt het echt feest. Dave en Madeline verschijnen in hun knaloranje safety suites en op een gegeven moment staan 20 man de Macarena te dansen. Om 4 uur is het feest voorbij en relaxen we nog een beetje tot de lunch van 05:00 uur. Daarna maar weer aan het werk, rustig aan.

Zondag 18 december

Tijdens de festiviteiten zijn we op weg gegaan naar de volgende site, iets ten zuiden van Cadiz. ’s Nachts is er een klein vogeltje gevonden op het dek, dat we ’s ochtends op het helikopterdek vrijlaten. Heerlijk om even buiten te zijn en de vogel is er zo vantussen.

De zon komt op achter de rotsen van Gibraltar die we in de verte zien liggen. We komen aan op de site en een aantal watermonsters wordt genomen voor coccolithoforenonderzoek. Na de lunch, vertelt Javier over het doel van deze site, die echt in de monding van de Middellandse-Zee-uitstroom ligt. Dus heel veel zand. Het doel is om hier 1,3 km te gaan boren. Om 15:00 uur is de eerste core on deck, maar voorlopig ook de laatste.

Voordat ik ga slapen krijg ik nog bericht dat er a.s. vrijdag een schip langszij komt met daarop vers eten en een filmcrew. Tot onze spijt zal Larry ook van boord gaan vanwege familieomstandigheden. Het zal stil worden in de cabin naast me de komende maand.

↑ Terug naar boven ↑

h3 (#week4). Week 4: Gesmolten boorkop

Maandag 5 December

Als ik opsta bekijk ik nog even de foto’s van de ‘man over boord’-oefening van gisterenmiddag. Als er iemand over boord slaat, wordt de Zodiac gelanceerd en gaan de bemanningsleden op zoek. Dat het om een oefening gaat, is duidelijk te zien op de foto’s: tijdens het te water laten van de Zodiac wordt er rustig verder geschilderd aan de buitenkant van het schip. Het is heerlijk weer en de JR verdient wel weer een opknapbeurt ook al ziet ie er spik en span uit. Onze Spaanse observer Estfanìa Liave nam van de gelegenheid gebruik om wat watermonsters te nemen en ook Carlos zag zijn kans schoon om wat foto’s te nemen van de JR van een afstand.

Vanwege tijdsdruk is er ondertussen besloten om door te boren in Hole B i.p.v. aan een derde hole te beginnen zoals gepland. We zitten nu op een diepte van 450 meter en willen doorboren tot 525 meter. Al spoedig blijkt dat de boor niet verder kan en de hele assemblage wordt omhoog gehaald. De boorkop is in zijn geheel gesmolten. Waarschijnlijk is er door een combinatie van grind en klei te weinig boorvloeistof door de boorkop gestroomd, waardoor deze niet kon afkoelen.

We starten alsnog met een derde boring. Het plan is om eerste de bovenste paar honderd meter grotendeels weg te spoelen om vervolgens op een diepte van 400 meter te beginnen met boren. In de tussentijd probeer ik de resultaten van de eerste twee holes met elkaar te vergelijken. Dit is een hele klus, die door de beperkte informatie die we hebben van maar twee holes niet echt gemakkelijk is. ’s Ochtends worden we getrakteerd op taart. Sandra Hermann, één van de technici is vandaag jarig en dat wordt natuurlijk gevierd.

Dinsdag 6 December

Als ik aan de shift begin zijn de boorders nog steeds de derde hole aan het wassen. Er zijn toch al kernen genomen op verschillende dieptes om mogelijk wat gaten in de successie te dichten. Ik heb er een hard hoofd in of we deze fragmenten kunnen gebruiken. Rond 5:00 uur wordt de diepte van 400 meter eindelijk bereikt en zal er verder worden geboord. De recovery is ongeveer 50 procent, wat inhoudt dat van elke 10 meter sedimentlaag die we boren er maar 5 meter omhoog komt. Elk uur komt er nu ongeveer een kern naar boven. Ik puzzel ondertussen driftig verder aan de gegevens.

De Sint is toch nog langs gekomen op het schip. In het paleo-lab zijn stukken chocola te vinden. Rond half zes is er nog een aangename verrassing. Er zijn dolfijnen gesignaleerd achter het schip. Met een aantal mensen rennen we naar het helikopterdek. We zien een grote groep van meer dan 10 dolfijnen rond de boot snellen. Te donker helaas om er een foto van te maken, maar gaaf om te zien. Na onze shift geeft Larrie een leuke lezing over het Andrill project op Antarctica en kruip ik na een ommetje te hebben gemaakt en wat meeuwen te hebben gefotografeerd lekker in mijn bed.

Woensdag 7 December

Als ik slaperig door de conference room loop op weg ga naar mijn ontbijt ben ik ineens beland in een kerstsfeer. Er is een kerstboom geplaatst en een “haard”. Er hangen overal kerstlichtjes en ze hebben kerstliedjes aangezet. In de ontbijtzaal zie ik ook de diverse versieringen. Dat moet nog wat worden als het echt kerst is.

Het boren van Hole C zit er bijna op. We hebben de 525 meter gehaald en de fossielen duiden op een Miocene ouderdom, dus meer dan 5,3 miljoen jaar oud. De hole zal nu schoon worden gemaakt voor de loggers en Johanna en Trevor Williams (USA) verheugen zich al op hun aanstaande 20 uur durende shift. Door vertraging kunnen ze pas uren later starten en ik zie Trevor op een gegeven moment met zijn hoofd op het toetsenboord van zijn pc liggen. De loggers doen drie experimenten waarbij verschillende gereedschappen aan een kabel naar beneden worden gelaten in de boorput om bijvoorbeeld de dichtheid van het sediment te meten of de hoeveelheid natuurlijke straling.

Donderdag 8 December

Vol verwachting check ik nog even de voetbaluitslagen. Helaas Ajax is er weer niet in geslaagd om het B-team van Real Madrid op de knieën te krijgen. En dan die monsteruitslag in Zagreb… Teleurgesteld klim ik 10 trappen richting het core lab, waar de loggers net beginnen aan hun tweede experiment. Met kleine oogjes zitten ze de ontwikkelingen op verschillende beeldschermen te volgen.

De tweede log verloopt niet helemaal probleemloos. Door de vertraging is de put enigszins ingezakt en kunnen de instrumenten niet dieper dan 375 meter. De resultaten zien er desondanks goed uit. Ik hoop vandaag mijn werk aan U1386 grotendeels te kunnen afronden, maar 400 meter sediment correleren in een paar dagen geeft nogal wat druk op de ketel. Overmorgen is alweer de volgende bijeenkomst van deze site en ter ontspanning zoek ik vroeg in de morgen het topdek op om de zon te zien opkomen. Om 9:00 uur is het weer feest. Dit keer is Larrie jarig en hebben we opnieuw taart!

’s Middags om 14:00 uur beginnen de loggers aan hun derde experiment, waarbij er verschillende ontvangers in de boorput worden geplaatst om de trillingen die met behulp van een onderwaterluchtkanon worden gegenereerd op te kunnen vangen. Dit geeft allemaal informatie over de dichtheid van het gesteente die weer met de seismische profielen kan worden vergeleken. Ondertussen houden verschillende technici een oogje in het zeil of er geen walvissen of dolfijnen in de buurt zijn anders moet er direct met de metingen worden gestopt.

Terwijl de loggers moe maar met een goed gevoel naar hun bedje kruipen begeef ik me naar de gym, waarbij ik zowaar 5 kilometer gelopen heb in 40 minuten! Als ik in bed lig zijn we al weer op weg naar de volgende site. Echt ver varen hoeven we niet want deze locatie ligt maar 4 scheepsmijl verderop.

Vrijdag 9 December

De camera is nog steeds de zeebodem aan het verkennen als mijn volgende shift alweer is aangebroken. Nog een paar uur en dan zullen de eerste kernen alweer naar boven komen, terwijl ik me nog voornamelijk concentreer op de vorige site. Er is weinig opwindends te vertellen over deze vroege ochtend uurtjes. Ik zit voornamelijk achter mijn beeldscherm, en om de 10 minuten stop in een sectie in het NGR-apparaat, wetende dat er nog kilometers modder naar boven gaat komen de komende weken.

Om 12:00 hebben we twee lezingen. Eén over de tsunami in Japan en de andere over een voorstel om te gaan boren door de zoutlagen in de Middellandse Zee met de Sikyu – het andere, nog grotere, boorschip dat opereert binnen IODP.

Zaterdag 10 December

Tijdens onze cross-over spreken Gary en ik af dat ik ook de presentatie van U1387 zal doen. Ik zit op dit moment meer in de materie dan hij. Ik gebruik dan ook de komende uren voor het maken van de figuren. De NGR-reeks van het geboorde materiaal blijkt heel goed met de stratigrafische kolom overeen te komen wat vertrouwen geeft in onze correlaties, maar uiteindelijk zullen vervolg studies dit verder moeten bevestigen. Terwijl het boren onverminderd doorgaat houden we onze science meeting van U1386. Na de meeting wordt ik nog even getipt om de koelkast in de lounge beneden te gaan inspecteren voordat ik ga slapen. Een gouden tip!

Zondag 11 December

We hebben alweer 352 meter geboord voor U1387 Hole A en 225 meter voor Hole B. De rekken liggen helemaal vol. De stemming is nog steeds goed, maar helaas zie ik behalve Johanna, Andre en Antje maar weinig mensen na de shift. Waar ze blijven is een groot vraagteken voor me. We stellen voor om na de BBQ van vandaag, die binnen wordt gehouden vanwege het wat mindere weer, Hangover 1 te gaan kijken. Chuang Xuan (USA), een van de paleomagnetici komt ook kijken. Voordat ik ga slapen check ik nog even of er geen tijger zit in de badkamer.

↑ Terug naar boven ↑

Week 3: Nachtje vol sportschoolactiviteiten

Maandag 28 November

Vandaag voltooien we de boring van Hole D. We hebben nu voor de derde keer 150 meter sediment op ongeveer dezelfde plek naar boven gehaald. Achter twee grote beeldschermen probeer ik de verschillende holes aan elkaar te correleren om er zeker van te zijn dat we een continue opeenvolging van de sedimentenlagen naar boven hebben gehaald. Ik gebruik daar de magnetische susceptibiliteit en NGR-gegevens (natuurlijke gamma-straling) voor, die we meten op iedere sectie van ongeveer 1.5 meter (~1/6 boorkern) met behulp van twee volledig geautomatiseerde apparaten. Ik doe dit samen met mijn nieuwe maatjes Johanna Lofi (Frankrijk) en André Bahr (Duitsland) en we worden vaak bijgestaan door Yulia Vasilyeva (USA, maar van oorsprong Russische). Als ik even tijd heb ga ik even in het sedi-lab kijken om te zien hoe de sedimenten eruit zien. Grijs, grijs en nog eens grijs, maar er is ook een spectaculaire vondst van een koud water koraaltje.

Het sedi-lab wordt tijdens onze shift gerund door Lawrence Krissek (VS), Satoschi Furota (Japan), Naohisa Nishida (Japan), Christina Freixo Roque (Portugal), en Craig Sloss (Australië). De sedimentologen zijn voornamelijk bezig om alle sedimentkernen te beschrijven. Ze nemen kleine monsters en scannen de kernen met een resolutie van ~15 micron, zodat je zelfs de kleinste foraminiferen op de foto’s kan zien. Vlak naast het sedi-lab ligt het paleo-lab. Hier werken Antje Voelker (Portugal), José-Abel Flores (Spanje), Patrick Grunert (Oostenrijk) en Arun Singh (India). In het paleo-lab wordt altijd de core catcher (het geval aan de onderkant van een kern dat ervoor zorgt dat het geboorde materiaal in de kern blijft zitten als het naar boven wordt gehaald) als eerste onderzocht.

Tijdens onze shift wordt deze altijd door een man met een oranje regenjas ontmanteld (zie foto). Ik weet nog steeds niet wie hij is. Als ik lig te slapen wordt er begonnen aan de laatste boring van de eerste site, Hole E.

Dinsdag 29 November

Tijdens onze shift maken we Hole E af. In 4 dagen tijd hebben we nu al 600 meter verwerkt! Ik begin mijn rug al aardig te voelen. Met veel voldoening van een eerste geslaagde site, die nu U1385 heet, vertrekken we richting Faro. Het eerste doel van de expeditie is voltooid.

Woensdag 30 November

Rond 04:15 komen we aan op Site U1386. Opgetogen komen de eersten melden dat de lichten van Faro te zien zijn en die van een vuurtoren. We zitten dus echt heel dicht bij de kust. Mijn batterij van mijn mobiel is helaas leeg, dus ik kan niet testen of ik bereik heb. Morgen dan maar als Dave wakker is even proberen. Voorlopig zal er nog niet worden geboord. Eerst zal er weer een camera naar beneden gaan om te kijken of de kust veilig is. Ik heb het “geavanceerde” correleerprogramma voor de Mac vaarwel gezegd en doe alles in Excel, waarbij ik met behulp van een aantal zoek uncties alles kan doen wat ik nodig heb. Lang leve Microsoft, zal ik maar zeggen.

Om 12:00 uur presenteer ik mijn gegevens voor de hele wetenschapsafdeling. Gary zal de volgende site voor zijn rekening nemen. We hebben gewoon te weinig tijd tussen de shift om alles samen in detail door te lopen. De eerste kern van U1386 (gestoken op een waterdiepte van maar 588 meter) is rond 14:00 alweer aan boord. Mijn mobiel heeft ontvangst en kan ik even lekker met het thuisfront bellen. ’s Middags gaan we met een paar mensen film kijken, Inception, over dromen…

Donderdag 1 December

Het wordt al steeds lastiger om mijn wekker uit te zetten als die om 23:15 afgaat. In de Gally ben ik overgestapt op de muesli, terwijl ik anderen van mijn shift een heel bord warm eten zie wegwerken. Moet er nog even niet aan denken. Als ik Gary aflos liggen de rekken alweer vol. Er is alweer 150 meter geboord en we gaan door tot 350 meter. Dit is maar een miljoen jaar, maar er is hier nogal veel sediment afgezet. We zien duidelijke afwisselingen van wat kleiige en wat siltiger afzettingen, die waarschijnlijk te maken hebben met veranderingen in de Middellandse-Zee-uitstroom. Tenminste dat hopen we vast te stellen. Het binnenhalen van de boorkern blijft onverminderd doorgaan en het wordt dus weer een nachtje sportschoolactiviteiten.

In de tussentijd werk ik aan de presentatie van de U1385 voor de site-bijeenkomst die morgen plaatsvindt. Ik mag morgen ook mijn eerste radio-interview doen met Teun van der Laan van BNR Nieuwsradio. Voordat ik naar bed ga lees ik nog op nos.nl dat Nederland het wel getroffen heeft met de loting voor het EK met Duitsland, Denemarken en Portugal. Ik verheug me er nu al op. We hebben een nieuwe kleur handdoek gekregen!

Vrijdag 2 December

Ron Grout, een oude rot in het vak met wie ik al eerder heb gevaren, gaat na deze expeditie toch echt met pensioen. Rond 03:00 uur komt hij bij me langs om af te spreken vanaf welke diepte we de eerste kern met de advanced piston corer gaan schieten van Hole B om een zo goed mogelijke vergelijk te krijgen met de eerste kern van Hole A. In de nacht ben ik erachter gekomen dat niet alleen de 12-urige getijdenveranderingen een groot effect hebben gehad op de boringen van de Shackleton site, maar dat mogelijk ook nog andere processen het zeeniveau enigszins hebben beïnvloed. Ron kwam met de suggestie dat dit wel eens te maken kon hebben met seichen, een bepaald soort golven. Via internet proberen we erachter te komen of we hier iets over kunnen vinden dat ons kan helpen, maar de literatuur hierover blijkt zo uitgebreid dat we onze zoektocht staken. Er zullen vast wel een paar oceanografen zijn in Utrecht die me daar later wat meer over kunnen vertellen.

Om precies 08:30 wordt ik gebeld door Teun om het radio interview van de middag door te spreken. Het weer is betrokken als ik buiten een plekje zoek om hem te woord te kunnen staan. Kost me wel even moeite om gewoon in simpel Nederlands te vertellen wat we aan het doen zijn. “Keep to the basics, Luc” hou ik mezelf voor. We spreken de vragen nog even door.

Om 11:00 starten we dan met de bespreking van U1385. Elke groep doet verslag en het is mooi om alle resultaten die we nu al hebben verzameld te zien, wetende dat er de komende 10 jaar hier nog veel onderzoek aan zal worden gedaan. Na de meeting ga ik nog even rustig de vragen van Teun doornemen en een strandstoel opzoeken op het topdek. Het is lekker weer geworden en met een drankje en een muziekje en/of een boek is het daar heel goed uit te houden. Ik moet nog een paar uur overbruggen tot Teun me belt voor de opnames. De meesten zijn al naar bed. Ik zoek de boeg op om rustig te kunnen bellen.

Om 16:10 onze tijd, dus 17:10 bij jullie, belt Teun me. ”Ha Luc, ben je daar?” “Ehh, ja, ja ik ben hier, kan je goed verstaan”, Teun laat me horen waar de uitzending over gaat: duurzaamheid en de klimaatconferentie in Durban. Dat speelt natuurlijk ook op dit moment. Ik moet even terug denken aan Beat the Heat, de manifestatie in de Jaarbeurs in het kader van de klimaatconferentie in Kopenhagen, waar we ook nog wat wetenschappelijke informatie wilde meegeven aan de bezoekers. Teun: “Luc ben je daar nog? Je komt zo aan de beurt”. “Ja, ja ik ben er nog”. Pats, weg verbinding, maar ik word alweer snel gebeld. Ik heb geen idee hoe het is overgekomen, maar degenen die het leuk vinden kunnen dit misschien naluisteren op de BNR-site.

Zaterdag 3 December

De dag begint zoals gebruikelijk, niks aan het handje. De ene core wegwerken na de andere. Het is een koude maar prachtige ochtend en het belooft een mooie zonsopgang te worden. Vogels cirkelen boven de JR en ik film met mijn nieuwe supersonische camera de zonsopgang. Heerlijk om deze hobby weer even op te pakken. Als ik terugkom blijkt de NGR, die de gammastraling meet, het begeven te hebben. Oeps, wat nu? Even resetten ? Nee, geen beweging in te krijgen. Tim Blaisdell (USA) en Mike Cannon (USA) worden erbij geroepen. Ook zij komen er niet uit en de softwareontwikkelaar van het apparaat in Texas wordt uit zijn bed gebeld.

Alle circuits worden doorgelopen, maar na 4 uur is het duidelijk dat 2 van de 8 sensoren niet meer worden herkend. Mijn voorsprong op het sedi-lab slinkt met het uur en ik lig nog maar 1 core voor. We moeten gaan besluiten of we de NGR-metingen voor de nog komende kernen zullen gaan overslaan of wachten tot het probleem verholpen is. We besluiten tot het laatste. Als ik om 15:00 de gym op zoek blijkt het probleem nog niet verholpen. Na een half uurtje gerend te hebben sta ik te tollen op mijn benen en zoek ik mijn honk op.

Zondag 4 December

Als ik opsta, lees ik het bericht dat de NGR problemen om vier ’s middags toch nog verholpen waren. Er is weer een flinke hoeveelheid nieuw boorkernmateriaal aanwezig. In het sedi-lab gaan ze nu zo snel dat ik ze nog maar net voor kan blijven.

Om 06:30 komt Paul Pleasent (USA) langs om te zeggen dat het internationale Space lab, waar Andre Kuipers binnenkort naar toe zal gaan, over een kwartier te zien zal zijn. Het is weer helder en de zee is rustig en: ja hoor, daar zien we het space lab boven onze hoofden. Wat een snelheid, binnen 5 minuten is het lab voorbij getrokken en verdwijnt ie achter de horizon in het oosten waar de zon net aan het opkomen is. Het is toch mooi om dat allemaal te kunnen zien. Aet is alweer tijd voor de wekelijkse BBQ. Thuis is iedereen in spanning voor het grote Sinterklaasfeest, terwijl ik mijn bedje op zoek. Snif, dit jaar niks in mijn schoen.

↑ Terug naar boven ↑

Week 2: Thanksgiving en diepzeemodder

Woensdag 23 November

We koersen gestaag door richting onze eerste site met 11,1 knopen. Ik heb toch even in de lounge op de bank gelegen om mijn ogen een uurtje rust te geven. ’s Ochtends de zon op zien komen. De lucht is vrijwel onbewolkt.

Donderdag 24 November

Thanksgiving! De koks zijn de hele nacht bezig geweest om een prachtige tafel vol met cake en andere lekkernijen te maken. We krijgen een rondleiding van Wayne over het boorplatform en langs de zogenaamde moon pool. De meesten van ons die in de nachtploeg zitten hebben het wel even moeilijk om het goede ritme te vinden. De JOIDES Resolution nadert de eerste site. In de filmzaal probeer ik een filmpje mee te pikken, maar die bank lag wel heel erg lekker.

Vrijdag 25 November

Rond 04:00 uur zijn we op de locatie aangekomen, zo’n 200 km ten westen van Sines in Portugal. De drill string (boorkabel) wordt opgebouwd. Dit duurt ongeveer 18 uur.

Als de boorpijp bijna de zeebodem heeft bereikt gaat er een camera naar beneden om te kijken of er geen obstructies zijn. Na 4 uur groen licht: er kan worden geboord.

Rond 23:25 is de eerste kern van de Shackleton boorlocatie aan boord. Er is maar 1,5 m naar boven gekomen, maar de mudline – de grens tussen water en diepzeemodder – is nu in ieder geval bekend op een diepte van ongeveer 2587 m beneden het zeeniveau. Een mooi begin van onze nachtdienst. Elk uur komt er nu een sedimentkern van 9,5 meter naar boven en iedereen is druk in de weer.

Zaterdag 26 November

We hebben lekker doorgewerkt en we liggen zelfs voor op schema. Het eerste boorgat is volgens plan gegaan en we hebben 150 meter geboord. Problemen met de boorkabel zorgen voor enige vertraging, voordat de JR zo’n 20 meter kan opschuiven naar het oosten om met de parallelle boring, Hole B, te kunnen beginnen. Onze tijdwinst werd daardoor weer enigszins teniet gedaan. Het is lekker zonnig weer en na mijn shift ga ik even op het topdek genieten van een muziekje. Het ziet er naar uit dat tijdens onze nachtdienst opnieuw met boren zal worden begonnen.

Slapen wil niet echt lukken. Steevast na anderhalf uur om kwart over zes wakker en dan vanaf acht tot half elf in een diepe slaap totdat mijn alarm mij er ‘prettig’ aan herinnert dat het tijd is voor het ontbijt. Terwijl ik om 23:00 aan mijn cornflakes zit te knabbelen, scheppen anderen een heel boord pasta op of friet, of rijst met van alles en nog wat. Iedereen leeft hier in een andere tijdszone. Aan tafel hoor ik dat afgelopen dag de eerste walvissen zijn gespot.

Zondag 27 November

Na onze nachtdienst is het tijd voor de barbecue! Brrr, wel een beetje fris op de voorplecht van het schip, maar de hamburger gaat er goed in. Hole B is bijna klaar, en onze collega’s van de dagploeg nemen het weer van ons over. Het plan is om nog 2 parallelle boringen te zetten op deze site. Vanmiddag zal worden gestart met Hole C. Na de barbecue daal ik het schip af richting de lounge. In de trapkast staat een telefoon uit de jaren 70, die ik ga gebruiken om even met het thuisfront te bellen. Via de VS kan ik met behulp van een telefoonkaart contact maken. Het was fijn om weer even Nederlands te kunnen praten.

In mijn hut kijk ik vervolgens de 3^e aflevering van Borgen, een Deens politiek drama. Het slaapritueel herhaalt zich en ik ben weer klaar voor de volgende shift. Hole C heeft maar een enkele kern opgeleverd, die de top van het sediment heeft gemist. Er is besloten om met een nieuwe boring, Hole D, te beginnen.

↑ Terug naar boven ↑

Week 1: Boorkernen en gekookte aardappelen

Vrijdag 18 November

Dikke knuffels van mijn vrouw en kinderen, een amulet van mijn dochter om de JR te beschermen tegen slecht weer en een zakje Fischerman’s Friend van de buren. Toen op weg naar Schiphol, waar dikke mist voor enige vertraging zorgde. Verder verliep de reis naar de Azoren voorspoedig, ondanks het onweer in Lisabon.

Met een airbus van SATA International landde ik uiteindelijk rond 20:30 uur in Ponta Delgada. Zoals ik had verwacht, was dit een klein vliegveld en gelukkig was mijn koffer aangekomen. Ik moest nog even denken aan het verhaal van Dick Kroon, die twee maanden met de JR op expeditie was gegaan zonder zijn koffer.

Een taxi bracht me vlot naar de haven waar de verlichting in de boortoren van de JR al van verre te zien was. Ik was op tijd en had de deadline van 24:00 uur gehaald. Ik werd hartelijk welkom geheten door de bemanning en ontmoette al snel een aantal collega’s. De meeste waren echter nog even het stadje verkennen, nu het nog kon. De douche/wc-cabine delen we samen met onze buren en deze wordt gescheiden door de twee deuren aan beide zijden van het compartiment. Deze was ik natuurlijk al bij de eerste keer vergeten van het slot te halen.

Zaterdag 19 November

8:30. De eerste meeting van de dag. Iedereen werd welkom geheten door onze staff scientist Carlos Alvarez Zarikian voor de expeditie en het schema voor de komende dagen werd geschetst. Er worden ondertussen een aantal rondleidingen gegeven aan groepen studenten en scholieren en later op de dag aan lokale bobo’s. Je krijgt op die eerste dag zoveel informatie te verwerken over het doen en laten op het schip, de veiligheidsvoorschriften en de labs dat ik aan het einde van de dag stond te tollen.

Gelukkig konden we nog van het schip en hebben we met een aantal mensen een heerlijke maaltijd gegeten in een echt Portugees restaurantje met een groot televisiescherm waarop te zien was dat Academia(?) met 3-0 won van FC Porto. De maaltijd was super, lekkere vis met gekookte aardappelen en salade.

Zondag 20 November

8:00. De eerste meeting van de dag. De twee co-chief scientists Francisco Hernández-Molina en Dorrik Stow geven een overzicht van de expeditie. Vervolgens hebben we opnieuw veiligheidsinstructies gekregen en informatie over het datasysteem LIMS. Daarna is iedereen aan de slag gegaan met het schrijven van de eerste stukken voor het dikke boek waarin aan het einde van de expeditie alle resultaten staan beschreven. Deze eerste stukken bestaan uit de beschrijving van de verschillende methodes van de diverse technieken die we gaan toepassen op de boorkernen.

De science party (de totale groep wetenschappers aan boord) is daarvoor opgedeeld in een zevental groepen. Samen met Gary Acton zijn wij de zogenaamde stratigraphic correlators aan boord, die als taak hebben om uit de verschillende parallelle boringen een continue stratigrafie te reconstrueren. We gebruiken daarvoor een aantal technieken, zoals magnetische susceptibiliteit, die we met behulp van een soort van lopende band zullen gaan meten.

Maandag 21 November

De eerst geruchten doen de ronde dat we misschien vandaag al gaan vertrekken. Na een half uur maakt de kapitein bekend dat we toch pas dinsdag zullen gaan. ’s Middags hebben we nog tijd voor onze laatste boodschappen. Ponta Delgada wordt al in kerststemming gebracht en ook wij doen wat kerstinkopen om iemand over een maand te kunnen verrassen. ’s Avonds nog een laatste biertje en dan op tijd naar bed.

Dinsdag 22 November

Iedereen is opgewonden want om precies om 7:30 wordt de loopplank opgetakeld en de JR wordt door twee sleepboten in positie gebracht om uit te kunnen varen. Opgetogen en met mooi weer vertrekken we dan richting de Portugese kust. We zullen pas over drie dagen aankomen. ’s Middags de eerste brandoefening. Gelukkig hoefden we nog niet onze overlevingspakken aan te trekken.

Dave Hodell geeft vroeg in de middag een mooi overzicht van het doel van de eerste site, die we gaan boren. Als een eerbetoon aan Nick Shackleton, een van de grote paleo-oceanografen uit onze tijd die veel onderzoek heeft gedaan aan deze locatie, wordt deze ook wel de Shackleton site genoemd. Om 17:00 kruip ik in mijn bed in de hoop slaap te vatten want vanavond begin ik mijn eerste nachtdienst van 24:00 tot 12:00 uur. ↑ Terug naar boven ↑

Introductie

Terwijl Europa in de ban was van de economische crises en Johan Cruijff en Louis van Gaal uitmaakten wie de baas was bij Ajax, stapten op 18 November 32 wetenschappers in Ponta Delgada (Azoren) aan boord van de JOIDES Resolution, het werkpaard van het Integrated Ocean Drilling Program, op weg naar de kust van Portugal en Spanje.

Het doel van deze twee maanden durende expeditie is om de intensiteit en de positie van de uitstroom (wegstromend water) uit de Middellandse Zee in het verleden in kaart te brengen. Deze kan hebben gevarieerd als gevolg van klimatologische en tektonische processen.

Een van de meest extreme veranderingen vond plaats tijdens het Messinien, de laatste etage van het Mioceen van 7,2 tot 5,3 miljoen jaar geleden, toen de uitstroom bijna volledig werd afgesloten van de Atlantische Oceaan en enorme hoeveelheden gips en zout werden afgezet in de Middellandse Zee. Vanaf ongeveer 3 miljoen jaar geleden (toen de ijskappen in Europa, Azië en Noord-Amerika ontstonden) hebben zeespiegelveranderingen opnieuw grote effecten gehad op de uitstroom door een vernauwing van de Straat van Gibraltar.

↑ Terug naar boven ↑

Zie ook:

• Website Joides resolution
• Website Expeditie 339
• Expeditie Antarctica (Kennislink)
• Temperatuur en CO2 hoog in Eoceen (Kennislink)