Catania is een specialist in het bestuderen van de hersenen en het gedrag van dieren met extreme specialisaties. Hij voelde zich gelijk aangetrokken tot Erpeton tentaculatum, omdat dit de enige slangensoort is die twee korte tentakels op zijn neus heeft. De bioloog was erg benieuwd naar de functie van deze structuren. Daarom begon hij het gedrag van de waterslang te filmen. Catania maakte in totaal 120 opnamen van jagende slangen. Het viel hem direct op dat in 78 procent van de gevallen de prooi rechtstreeks naar de bek van de slang zwemt.

De kleine waterslang Erpeton tentaculatum heeft als enige slangensoort twee korte tentakels op zijn neus.

Ryan Somma, Flickr

C-start

Tijdens het jagen neemt Erpeton tentaculatum de vorm van een letter ‘j’ aan, waarbij hij zijn kop opzij kromt. In die positie blijft de slang volkomen bewegingloos liggen, totdat er een vis in de haakvormige opening zwemt. Dat is het moment waarop de slang toeslaat. Hij beweegt nog niet met zijn kop, maar maakt een kleine beweging met zijn middenlijf. Dit veroorzaakt een drukverschil in het water dat onmiddellijk door de prooi wordt opgevangen. De vis reageert hierop met een vluchtreflex, de zogenoemde C-start.

Deze vis is binnen! Bekijk hier het complete filmpje met jagende waterslangen.

De C-start is een speciaal circuit in de hersenen waarmee vissen binnen een paar duizendste van een seconde aan gevaar kunnen ontsnappen. Speciale organen in het lichaam van de vis kunnen druk waarnemen. Als de druk aan één kant van het lichaam plotseling verandert, gaat er een signaal naar de spieren waardoor de vis zich in een c-vorm buigt. De kop ligt nu afgewend van het gevaar en de vis kan pijlsnel richting de veiligheid zwemmen.

Eerste jachtpoging

Erpeton tentaculatum blijkt handig gebruik te maken van de C-start van vissen. Door zijn kop te buigen en de C-start te activeren met zijn middenlijf weet de slang de vluchtende prooi rechtstreeks naar zijn bek te sturen. Sommige vissen zwemmen zelfs regelrecht tussen de sterke kaken door. De reactie van zijn prooi is voor de waterslang zo voorspelbaar dat hij de complete beweging van de vis niet hoeft te volgen. De slang richt zich alleen op de positie waar de kop van de vluchtende vis terecht zal komen.

In deze tekening geeft Catania het jachtgedrag van de kleine waterslang schematisch weer. A: Het lichaam van de slang beweegt het eerst bij punt P. De vis schrikt, reageert met de C-startreflex en zwemt daardoor rechtstreeks naar punt R. B en C: De reactie van de prooi op beweging vanaf de zijkant. In rood; de originele positie van de vis.

Kenneth Catania

Doordat hij de positie voorspelt en de vis niet voortdurend volgt, grijpt de slang ook nog weleens mis. Niet alle vissen reageren met een C-start op de beweging van het middenlijf. Deze prooien kunnen gewoon een andere kant op zwemmen en worden nooit door de slang gepakt. Catania weet nog niet of het bijzondere jachtgedrag van de waterslang is aangeboren of aangeleerd. Om dat te onderzoek, gaat hij binnenkort pasgeboren babyslangen tijdens hun eerste jachtpoging filmen.

Bronnen

Zie ook

Meer over de tentakelslang (Wikipedia) Gif in ongevaarlijke slangen (Kennislinkartikel)