Op 25 maart gaat de zomertijd weer in. We zetten de klok een uurtje vooruit, zodat het ’s avonds langer licht blijft. Het merendeel van de Nederlanders is hier tevreden mee, maar er zijn ook tegenstanders die de zomertijd graag willen afschaffen. Slaaponderzoeker Marijke Gordijn van de Rijksuniversiteit Groningen vindt dat niet nodig, maar constateert wel dat er erg weinig bekend is over de voor- en nadelen.
De zomertijd werd voor het eerst ingevoerd in Nederland van 1916 tot 1945. In 1977, vanwege de oliecrisis, vond de herintroductie plaats. Want, zo dacht men, het is energiebesparend als het ’s avonds langer licht blijft. “En de meeste mensen vinden het vaak prettig om een uurtje langer licht te hebben,” vertelt Marijke Gordijn.
Minder alert op de maandagochtend na de zomertijd
Tegenstanders van de zomertijd beweren dat het uurtje minder slaap in het weekend ervoor zorgt dat mensen maandagochtend sneller ongelukken veroorzaken. Gordijn is niet overtuigd. “Er is ooit een onderzoek gedaan waaruit bleek dat mensen op de maandagochtend na de zomertijd minder alert zijn op de weg. Maar er bleek ook dat verkeersdrukte meer gespreid is op zo’n dag, omdat veel mensen nog even doorslapen. Daardoor wordt de kans op ongelukken weer kleiner.”
Biologische klok raakt uit de pas
Gordijn legt uit wat er gebeurt als we de klok verzetten. “Je lichaam heeft een eigen ritme, de biologische klok, die ongeveer 24 uur duurt. Dit zogenaamde circadiane ritme stuurt onder andere de slaap aan. Maar omdat dit ritme niet precies 24 uur duurt, moet het steeds bijgesteld worden. Dat gebeurt via licht.” Door ons gedrag (de gordijnen dicht doen bijvoorbeeld) kunnen we dit proces een beetje sturen, maar uiteindelijk wordt ons interne ritme vooral beïnvloed door licht en niet door het horloge. “Door de klok te verzetten gaat je interne ritme opeens uit de pas lopen met de licht/donker-cyclus.”
Gordijn denkt echter dat de meeste mensen zich redelijk goed kunnen aanpassen als de klok verzet wordt. “Na een paar dagen lost het zich voor het grootste deel vanzelf weer op. Bovendien gaat het maar om een uurtje.” Toch is Gordijn geen uitgesproken voorstander van de zomertijd. “Het blijft natuurlijk een hele toestand. En het nut is niet helemaal duidelijk. Sommige wetenschappers beweren dat er haast helemaal geen energie bespaard wordt.” Bovendien zijn er groepen die extra veel last hebben van het verzetten van de klok. “Kinderen bijvoorbeeld. Die leven minder op de klok, en hebben daardoor ook meer aanpassingsproblemen.”
Beter de zomertijd op een weekdag laten ingaan
Gordijn ziet wel mogelijkheden tot verbetering. “Nu is het zo dat de zomertijd zaterdagnacht ingaat. Dat is waarschijnlijk praktisch voor het bedrijfsleven. Maar in het weekend slapen we toch al vaak uit, dit uurtje komt daar nog eens overheen. Niemand gaat immers eerder naar bed, omdat we zondagochtend er toch niet vroeg uit hoeven.” Daardoor wordt er een extra slaaptekort opgebouwd en zijn we maandagochtend flink moe. Dit zou misschien opgevangen kunnen worden als de zomertijd door de week ingaat. “Dan gaan mensen wellicht een uur eerder naar bed en passen ze zich sneller aan.”
Gordijn benadrukt dat voor een goede evaluatie van de zomertijd meer kennis nodig is over slaap en de biologische klok. “De RUG werkt nu samen met allerlei andere instituten in een groot Europees project, EUCLOCK, met als doel erachter te komen hoe de biologische klok in het dagelijks leven werkt.” Met meer kennis hierover kunnen er ook betere uitspraken gedaan worden over de voor- en nadelen van de zomertijd.