Rond 1940 ontdekte de Oostenrijker Karl van Frisch dat bijen door middel van een dans met elkaar communiceren over de locatie van voedsel. Uit de dans kunnen de andere bijen afleiden waar en hoe ver weg de nectar te vinden is. De zogenaamde ronde dans gebruiken de bijen voor voedselbronnen dichtbij het nest en de waggel- of kwispeldans voor nectar die ver van de bijenkorf af ligt. Deze laatste is ook de meest ontwikkelde dans.

Verschillende dans-talen

Onderzoekers denken dat de dans-taal van de bijen zich heeft ontwikkeld uit een primitievere vorm van communicatie. Omdat in de loop van de evolutie zich verschillende soorten honingbijen hebben ontwikkeld, verwachtten de onderzoekers bovendien dat er ook verschillende dans-talen waren. Deze veronderstelling kon alleen tot nu toe nooit onderzocht worden, omdat bijen van verschillende soorten elkaar niet tolereren in hun nest en elkaar vermoorden.

Chinese onderzoekers is het na veel experimenteren gelukt om een bijenkolonie samen te stellen van Aziatische en Europese bijen (met een Aziatische koningin) die langer dan 50 dagen harmonieus konden samenleven. Zo konden ze de dansen van de twee soorten bijen met elkaar vergelijken terwijl ze het in hun dans over dezelfde nectar hadden. De Aziatische bij blijkt veel langer te waggelen dan de Europese bij voor nectar op dezelfde afstand. Ook staat de staart van de Aziatische bij in een schuinere hoek dan die van z’n Europese broertje. De bijen dansen dus ieder in een eigen dans-taal.

Bijen begrijpen elkaar

Om te onderzoeken of de Aziatische en de Europese bij elkaars dans wel konden begrijpen, hebben de onderzoekers verschillende nectar-bronnen in een veld uitgezet. De dans-bijen werden getraind op één van deze bronnen, zodat de onderzoekers konden controleren of de andere bijen de dans echt begrepen hadden en niet toevallig naar een bron toevlogen. Bijen die na het zien van de dans het nest verlieten werden gevolgd om te zien in welke richting en hoe ver ze vlogen.

Beide bijensoorten konden de dansen van de andere bijensoort begrijpen en vlogen rechtstreeks naar de juiste nectarbron toe. Hoewel een Aziatische bij dus langer waggelt dan een Europese bij, waardoor de laatste de nectar verder weg zou verwachten, kon de Europese bij toch begrijpen hoe ver de nectar van het nest af was. De onderzoekers trekken hieruit de conclusie dat 6 tot 8 miljoen jaar evolutie niet heeft kunnen voorkomen dat verschillende bijensoorten elkaars dans-taal begrijpen.

De conclusies van dit onderzoek kunnen nog verder worden doorgetrokken. Dat de bijen elkaars dans begrijpen, toont volgens de onderzoekers aan dat bijen in staat zijn tot een vorm van leren die tot nu toe altijd uitgesloten werd: ze begrijpen dat de andere bijensoort in een ander dialect danst en kunnen deze dans vervolgens ook nog leren ‘verstaan’. Het is een hele verrassing dat de kleine bijen-hersentjes tot zulke prestaties in staat zijn.