Het gebeurde in de nacht van 31 januari op 1 februari, in 1953. Alle ingrediënten voor een aangrijpende ramp waren die nacht aanwezig. De dijken waren zwak en niet hoog genoeg, het was hoogwater tijdens springtij, en een noordwesterstorm wakkerde die nacht aan tot orkaansterkte. Het noodlot sloeg toe tussen vier en zes uur ’s nachts. De sterke golven van de Noordzee sloegen overal gaten in de dijken, en het achterliggende land werd overspoeld.
Veel mensen lagen op dat moment nog te slapen. Zij hadden de waarschuwingen voor de sterke noordwesterstorm eerder die avond op de radio niet gehoord of gewoon naast zich neergelegd. Terwijl de zee toesloeg, riepen medewerkers van lokale telefooncentrales van de PTT nog wanhopig om hulp door alle instellingen die ze kenden op te bellen. Zij deden dit tot het moment dat het water de apparatuur onbruikbaar maakte. Vanaf dat moment was in de donkere nacht vrijwel geen communicatie meer mogelijk over de storm die gaande was.
De dijken breken
De lagere en minder goed onderhouden dijken braken als eerste. Het water dat door de gaten naar binnen stroomde, schampte de binnenkant van de dijken waardoor deze kant eveneens af brokkelde. De dijken braken als eerste bij Kruiningen, Kortgene en Oude Tonge. Kort daarna volgden ook andere gebieden, waardoor grote delen van Zuid-Holland, Zeeland, en Noord-Brabant onder water kwamen te staan.
De schade aan de bewoonde gebieden was afhankelijk van de hoogteligging. In sommige dorpen kwam men er vanaf met enkel natte voeten. Andere gehuchten vielen volledig ten prooi aan het verwoestende water. Door de sterke stroming stortten huizen in en werden meegesleurd in het kolkende water. Polders kwamen onder water te staan, veestapels verdronken en landbouwgrond zou voor een lange tijd aangetast zijn door het zoute water.
De mensen sloegen op de vlucht voor het oprukkende water. Zij zochten hun toevlucht in dorpen die hoger lagen. Andere mensen hadden het water te laat opgemerkt en werden gedwongen zich te verschansen op zolder of op het dak. Daar wachtte men het daglicht af, in de hoop op redding en het zakken van het water.
Een tweede vloed
Maar het water zakte niet, de situatie werd juist erger. Zondagmiddag kwam er een tweede vloed die het water nog hoger dreef. Huizen die tot dusver het watergeweld hadden weerstaan zwichtten alsnog en stortten in. Veel mensen verdronken tijdens deze tweede vloed, of dreven doelloos rond op stukken wrakhout over het water. De hulpverlening was nog niet, of in hele kleine mate op gang gekomen.
Door de voortwoedende storm was grootschalige hulp vanuit de lucht niet mogelijk. Lokale vissers trachtten mensen wel uit hun benarde posities te bevrijden, maar het was een druppel op een gloeiende plaat. Toen het rond vijf uur weer donker werd gingen vele wanhopige mensen een koude, natte en angstige nacht tegemoet.
Hulpacties
Benefietconcerten, en tv-acties met bekende Nederlanders; Nederlanders zijn graag bereid om in de buidel te tasten wanneer een rampgebied (financiële) hulp nodig heeft. De frequentie waarin geldinzamelingsacties de laatste tijd voorkomen is opvallend, maar het fenomeen op zich is niets nieuws. Vlak na de Watersnoodramp hebben veel instanties zich ingezet om geld in te zamelen voor getroffenen. Zo was er op de radio een programma dat heette ‘Beurzen open, dijken dicht’. Elke zaterdagavond zonden de gezamelijke omroepen dit programma uit, met als doel het inzamelen van geld. Er waren onder meer live concerten te beluisteren van bekende artiesten, orkesten en koren. Aan het eind van deze inzamelingsactie mocht het radioprogramma zes miljoen gulden overhandigen aan het Rampenfonds.
Pas op maandag 2 februari begon de hulp van buitenaf op gang te komen. Zo’n 20.000 militairen werden vanaf die dag ingezet om mensen te evacueren en noodreparaties uit te voeren aan de dijken. Urker vissers gingen door met het oppikken van gestrande mensen. Met kleine bootjes voeren ze door de bressen in dijken en bevrijdden mensen van de daken. Behalve de Urker vissers boden ook vissers uit Zierikzee en Yerseke hulp met hun schepen. Maar voor velen brak er wederom een duistere nacht aan zonder redding.
Hulpverlening
Het tij keerde definitief op dinsdag 3 februari. De redding kwam toen echt goed op gang mede dankzij de internationale hulp van onder andere Amerikaanse en Italiaanse militairen. Hulpverleners kwamen met honderden schepen het rampgebied in om hulp te bieden. In aangrenzende gebieden werden scholen en openbare gebouwen ter beschikking gesteld om evacués onder te brengen.
Het Rode Kruis verzamelde allerlei goederen om slachtoffers van de Watersnoodramp een hart onder de riem te steken, waaronder kleding, bedden en medicijnen. Aan de internationale hulpoproep werd massaal gehoor gegeven. Vanuit diverse landen over de hele wereld werden er hulpgoederen, voedsel, mankracht en geld gestuurd. Al snel was er veel meer materiaal beschikbaar dan direct noodzakelijk was.
Balans opmaken
Nederland was enorm opgeschrikt door deze ramp. Meer dan 47.000 stuks vee en 140.000 stuks pluimvee kwamen om in het water. Er waren ruim 3000 woningen en 300 boerderijen verwoest en meer dan 40.000 woningen en 3000 boerderijen beschadigd door het water. Bijna 200.000 hectare grond kwam onder water te staan met alle gevolgen van dien voor de landbouw. De totale materiële schade werd geschat op ruim anderhalf miljard gulden. Om nog maar te zwijgen van de emotionele schade die de ramp heeft toegebracht. Eén ding was duidelijk, een dergelijke ramp mocht nooit meer gebeuren.
Het Deltaplan
Al in 1937 had Rijkswaterstaat studies uitgevoerd waaruit bleek dat het Nederlandse kustgebied niet veilig zou zijn in tijden van hoog water en grote stromen. Maar het was een duur en tijdrovend proces om nieuwe dijken te bouwen of oude dijken te verstevigen. Men koos daarom voor een geleidelijke aanpak door middel van het Deltaplan; de afdamming van riviermondingen van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Haringvliet en het Brouwershavens Gat. De watersnoodramp zorgde echter voor het besef dat er direct iets moest gebeuren, en niet langzaamaan.
Twintig dagen na de watersnoodramp was de Deltacommissie geïnstalleerd, en gingen zij direct aan de slag met het Deltaplan: de Nederlandse kustlijn zou met ongeveer 700 kilometer worden verkort door het aanleggen van gesloten en doorlaatbare dammen tussen Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Op die manier hoefden slechts de dijken ten westen van het land verhoogd en verstevigd te worden, en hoefden deze landinwaarts niet onderworpen te worden aan dure en tijdrovende renovaties. Doordat sommige dammen zowel open als dicht konden, bleven de havens van Antwerpen, Gent en Rotterdam goed bereikbaar.
De werkzaamheden aan de Deltawerken hebben in totaal 57 jaar geduurd. In 1997 volgde als laatste de oplevering van de Maeslantkering. Het officiële einde van de Deltawerken vond plaats op dinsdag 24 augustus 2010 toen het laatste opgehoogde stukje zeedijk (Harlingsekeerdam) bij het Friese Harlingen officieel in gebruik werd genomen. Opvallend hierbij is de verandering in onze collectieve identiteit. Het is de afgelopen 5 decennia veranderd van verslagenheid over de Watersnoodramp, naar een gevoel van nationale trots omdat onze natie de zee heeft kunnen beteugelen.
Zie ook:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/watersnoodramp.atom?m=en", “max”=>"10", “detail”=>"minder"}