Op 1 december is het Wereld Aids Dag. Er wordt aandacht gevraagd voor de 34 miljoen mensen die wereldwijd besmet zijn met het hiv-virus. Elke dag komen er meer dan 6800 nieuwe besmettingen bij en sterven er meer dan 5700 mensen aan de gevolgen van aids. Dit betekent dat er elke 15 seconden iemand doodgaat aan aids.
Dit jaar zijn in totaal 2,1 miljoen mensen gestorven aan AIDS. Afrika kent de meeste slachtoffers. Meer dan driekwart van de sterfgevallen komt voor op Afrikaanse bodem, vooral ten zuiden van de Sahara. Ook al daalt het percentage besmettingen in Ivoorkust, Zimbabwe en Kenia, toch blijft hiv/aids in de meeste Afrikaanse landen doodsoorzaak nummer één. Dit blijkt uit het jaarlijkse rapport van UNAIDS, het aidsbureau van de Verenigde Naties.
Demonstratie van de Kaapse NGO Treatment Action Campaign in Zuid Afrika. Bron: TAC
Zuid-Afrika: Eén op de vijf
Zuid-Afrika is het land met de meeste hiv-besmette inwoners. Volgens UNAIDS heeft één op de vijf volwassen Zuid-Afrikanen de ziekte. Onder jongeren is het nog ernstiger: één op de vier jongeren heeft hiv/aids. Waarom hiv/aids juist in Zuid-Afrika zo’n groot probleem is, heeft verschillende oorzaken. ‘Het land ondergaat sinds het einde van de apartheid begin jaren negentig diepgaande sociale en politieke veranderingen en voldoet aan de meeste risicofactoren voor een pandemie: veel geweld, ontheemden, migratie en economische ongelijkheid en een zeer jonge bevolking,’ verklaart antropoloog Sindre Bangstad. ‘Betaalde seks, patriarchale verhoudingen en geweld tegen vrouwen komen er veel voor. Ook het in regeringskringen sterk aanwezige ’ontkenningsdenken’ heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de miserabele situatie.’ De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki uitte in 2001 zijn twijfels over de relatie tussen hiv en aids. De regering neemt dan ook niet het voortouw in de strijd tegen aids.
Niet alleen de Zuid-Afrikaanse regering, maar ook religieuze autoriteiten als pastoors, priesters en imams weten over het algemeen niet goed om te gaan met de ziekte. Toch ziet Sindre Bangstad, die onderzoek deed binnen de gekleurde moslimgemeenschap in Kaapstad, ook positieve ontwikkelingen. Zo gelooft een aanzienlijk aantal moslims dat het een grotere zonde is om mensen onnodig te laten sterven dan om condooms te gebruiken. Steeds meer moslims, en vooral moslima’s, doorbreken het taboe op aids. ‘De eerste Zuid-Afrikaanse moslim die openlijk voor haar hiv-positieve status uitkwam was de timide maar buitengewoon moedige Faghmeda Miller uit Kaapstad,’ schrijft Bangstad. ‘Haar beslissing om ’publiek te gaan’ leidde in 2000 tot de oprichting van de NGO Positive Muslims.’