Het is donker, je bevindt je in een donker steegje en je hebt het gevoel dat je elk moment besprongen kan worden. En ja hoor, uit de schaduwen komt een enge vent, een levende pop met een mes in zijn hand of het monster uit die film die je gisteravond hebt gezien. Je keert je om en vlucht, maar je belager is te snel. Je slaakt nog een kreet – en je wordt badend in het zweet wakker.
Vervelend, die nachtmerries. Je wordt niet alleen onrustig wakker, het weerhoudt je er ook van om opnieuw in slaap te vallen. Resultaat: een lange slapeloze nacht gevolgd door een waardeloze dag. Maar wat nou als je die aanvaller kan vervangen door een huppelend lammetje? Of je ineens een honkbalknuppel in je handen hebt om jezelf mee te verdedigen? Het kan allemaal dankzij een fenomeen dat lucide dromen heet.
Hybride hersenen
Onderwijspsycholoog Tim Post, afgestudeerd Master of Educational Science & Technology, richtte in 2004 de droomacademie Lucidipedia op waar hij mensen leert lucide (bewust) te dromen. Door tijdens de slaap een droombewustzijn te krijgen, kan de slaper zijn dromen sturen en alles laten gebeuren wat hij maar kan bedenken. Post legt uit dat dat kan doordat je tijdens zo’n lucide droom in een hybride droom-slaap staat bent; half wakker, half in slaap, zeg maar.
Handig, ik droom!
Over het nut van dromen is nog veel debat. Zo is er de afleertheorie, waarin je droomt om zaken van je af te zetten. Anderen denken dat dromen helemaal geen functie hebben, maar slechts een bijproduct zijn van je REM-slaap.
Zelf hangt Post een evolutionaire theorie aan, waarin we dromen om ons voor te bereiden op onverwachte situaties. In een droom kom je immers bekende dingen tegen, maar vaak in een vreemde context. Zo leren we om ons aan te passen, wat de overlevingskans vergroot.
Uit PET-scans van lucide dromers blijkt dat de dorsolaterale prefrontale cortex, het hersengebiedje waar onder andere het werkgeheugen zit, actiever wordt tijdens die hybride staat. Tijdens normale dromen is dat hersengebied inactief. Daarom zijn normale dromen altijd zo chaotisch: je plant niks vooruit waardoor er maar wat gebeurt. Als je droomt met een actief werkgeheugen kan je echter vooruit plannen, waardoor je een willekeurige situatie naar eigen smaak kan ombuigen. Dan droom je lucide.
Mickey Mouse
Met Lucidipedia leert Post zijn cursisten de kunst van het lucide dromen. Daar zijn verschillende manieren voor, maar de makkelijkste is de Wake Back To Bed, kortweg WBTB, methode. Deze is gebaseerd op het feit dat je meer droomt naarmate je langer hebt geslapen.
WBTB werkt zo: wek jezelf na minstens zes uur slaap, blijf 30 tot 90 minuten wakker en ga weer verder slapen. Terwijl je wakker bent, zeg je tegen jezelf dat je zometeen gaat dromen. Dan is de kans groot dat je een lucide droom krijgt.
Post schrijft dit verschijnsel toe aan het prospectief geheugen, wat hij ook wel het boodschappenlijstjesgeheugen noemt. Dit geheugen gebruik je, in tegenstelling tot het retrospectief geheugen, om toekomstige dingen te onthouden. “Zeg je bijvoorbeeld de hele dag tegen jezelf dat je niet moet vergeten om tomaten te kopen, dan herinner je je dat waarschijnlijk als je ’s middags langs de tomaten in de supermarkt loopt. Zo werkt het ook met dromen.”
Een ander trucje dat werkt dankzij het prospectief geheugen is gebruik maken van terugkerende thema’s in je droom. Post legt uit: “Stel, je droomt vaak over Mickey Mouse. Vraag jezelf dan telkens als je Mickey Mouse ziet af of dit een droom is. Na een tijdje neem je die gewoonte ook over in je dromen. Dan is het een kwestie van tijd voordat je je beseft dat je droomt en kan je lucide gaan dromen.”
Droomwereld
Lucide dromen is ontzettend leuk, maar is het nog ergens goed voor? Ja hoor, zegt Post. Aan de Universiteit Utrecht wordt er bijvoorbeeld door onderzoeker Victor Spoormaker gewerkt aan een therapie voor mensen die lijden onder nachtmerries. Een ander idee is om sporters in hun dromen te trainen door ze bepaalde handelingen keer op keer te laten herhalen.
Maar reken er niet op dat je elke nacht à la Inception de koning van je droomwereld bent. Post zegt: “Mensen die het met regelmaat proberen, hebben gemiddeld vijf lucide dromen per maand. Wil je meer dan dat, dan moet je echt heel hard oefenen.”
Lees meer over dromen op Kennislink:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/droom/dromen/index.atom?m=of", “max”=>"3", “detail”=>"minder"}