De publieke opinie over armoede is van belang voor politici en beleidsmakers bij wie de hervorming van de verzorgingsstaat op de agenda staat. Sociologe Lepianka vult de leemte die er is als het gaat om informatie over de opvattingen van Europeanen over armoede. Tot nu toe is er vooral onderzoek gedaan naar de opinies van Amerikanen.
Wat is armoede volgens Europeanen? ‘Tot de meest in het oog springende kenmerken van armoede behoren volgens de West-Europese respondenten van de Eurobarometer: dakloos zijn, sociaal uitgesloten zijn en leven in een achtergestelde wijk, gevolgd door langdurige werkeloosheid en drugsverslaving’, aldus Lepianka.
De moderne wereld is schuld
Europeanen houden “de armen” over het algemeen niet zomaar verantwoordelijk voor hun toestand en hebben ook niet alleen maar medelijden. Hun opvattingen zijn complexer dan dat, blijkt uit Lepianka’s analyses van bestaande datasets.
Europeanen schrijven armoede toe aan een combinatie van individuele, structureel-maatschappelijke en fatalistische oorzaken. Volgens de individuele verklaring zijn armen persoonlijk verantwoordelijk voor hun positie, terwijl de structurele verklaring de oorzaak buiten de minderbedeelde zoekt (“falen van het systeem”). De fatalistische verklaring is onder te verdelen in een combinatie van familiale en omgevingsfactoren en “het lot” (pech bijvoorbeeld), of een combinatie van het lot met structurele oorzaken zoals discriminatie.
Veel Europeanen blijken bovendien een voorkeur te hebben voor een allesomvattende verklaring als “de moderne wereld”, die individuele, structurele en fatalistische elementen combineert. Hier is sprake van ‘split-consciousness’: tegenstrijdige opvattingen in het bewustzijn van mensen. Vooral mensen die niet zo goed weten wat armoede is en die niet veel armen kennen worden er toe verleid te kiezen voor abstracte verklaringen als ‘de moderne wereld’.
Verschil oost-west
Denkbeelden over de oorzaken van armoede blijken afhankelijk van het land waar mensen wonen en het individuele waardenpatroon van mensen. Het gaat meer om objectieve verschillen tussen landen in sociaaleconomische structuur dan de cultuur of de verzorgingsstaat traditie van landen. De meeste West-Europeanen zien sociaal onrecht als de belangrijkste oorzaak van armoede, terwijl in Oost-Europa luiheid populairder is als verklaring. In Oost-Europa zijn armoededenkbeelden meer afhankelijk van eigen ervaring met en bewustzijn van armoede.
Zie ook:
- Sociale uitsluiting is moderne armoede (Kennislinkartikel)
- Wat is er zo erg aan bedelende daklozen? (Kennislinkartikel uit TSS)
- Waarom geven mensen aan goede doelen? (Kennislinkartikel)