Maar liefst 150 miljoen jaar oud is de beroemde veer van Archaeopterix. Deze oervogel was tot voor kort de oudst bekende fossiele vogel. Onderzoek aan deze veer laat zien dat de vogel mogelijk zo zwart als een kraai was. Het artikel hierover van Ryan Carney (Brown Universiteit, Rhode Island, V.S.) en collega’s werd deze week gepubliceerd in Nature Communications.
Bijzonder
De onderzochte veer is een zeer bijzondere, want dit is de veer op basis waarvan Archaeopterix voor het eerst werd beschreven in 1861. In datzelfde jaar vond men ook het beroemde skelet in dezelfde gesteenten in Duitsland. Aangenomen werd dat de veer toebehoorde aan dezelfde soort, al bestaan daar twijfels over bij wetenschappers.
Ryan Carney en collega’s gaan hier voor hun onderzoek wél van uit. De eerstgevonden veer is verder bijzonder omdat het als enige een zwart aandoende kleur heeft; de rest van de veren bestaan slechts uit afdrukken.
Op het eerste gezicht zou je daarom zeggen dat Archaeopterix zwarte veren had. Zo gemakkelijk is dat echter niet, want de veer heeft immers 150 miljoen jaar de tijd gehad om van kleur te veranderen door chemische reacties. Pas als dit ontkracht kan worden, is met zekerheid te zeggen dat de veer zwart was…
Bewijs
Carney en collega’s stellen in het wetenschappelijke verslag dat de kans 95% is dat de veer oorspronkelijk ook zwart was. De onderzoekers vonden geen sporen van mangaan. Mangaanoxide is een later gevormd mineraal wat de zwarte kleur ook zou kunnen verklaren. Wel vonden de wetenschappers pigment-houdende structuren, melanosomen, die ook in recente veren voorkomen. Twee chemische sporen, die ook aangeven dat ook de oorspronkelijke kleur van de veer zwart was, maken het bewijs compleet.
In de melanosomen zitten de pigmenten. Deze melanines, die volgens één van de chemische testen aanwezig waren in de veer, maken de veer sterker en helpen ook bij het vliegen.
Of de Archaeopterix een compleet zwart verendek had, is niet met zekerheid te zeggen. Daarvoor zullen meer veren met de melanosomen en melanines bewaard gevonden moeten worden. Voorlopig kunnen we Archaeopterix daarom niet zonder meer zwart noemen. Qua kleur nog geen kraai dus.
Eerder deze eeuw ontdekten onderzoekers de oorspronkelijke kleuren van fossiele motten, een pinguïn, vogels en dinosaurussen.
Bronnen:
- Carney et al., ‘New evidence on the colour and nature of the isolated Archaeopteryx feather’, Nature Communications 3, nr. 637.
- Perkins, S., ‘Jurassic Crow??’, ScienceNOW.
Zie ook:
- Dino Xiaotingia velt mogelijk de status van Archaeopteryx als oudste vogel (Kennislinknieuws van NGV Geonieuws)
- Schrikvogel vocht als Mohammed Ali (Kennislinknieuws van NGV Geonieuws)
- Landing van vliegende dino gevonden (Kennislinknieuws)
- Reuzenvogel steeg op met kikkersprong (PDF)
- Unieke oervogel gevonden (Kennislinkartikel)
- Jachtwijze van pterosauriërs moet worden herzien (Kennislinknieuws van NGV Geonieuws)
- Dino’s duiken dankzij buikveren (Kennislinkartikel)
- Ook vogels lieten massaal het leven (Kennislinknieuws)