Buitengewoon goed bewaard gebleven fossielen bewijzen dat Antarctica 14 miljoen jaar geleden, vlak voordat het continent door ijs werd bedekt, een toendravegetatie had. De fossielen omvatten mossen, stuifmeel, diatomeeën, kleine kreeftachtigen (ostracoden) en insecten zoals kevers. De temperatuur was toen 7°C.
Meerafzettingen
De fossielen werden aangetroffen in meerafzettingen die werden gevormd kort voordat het Transantarctisch Gebergte, in het midden van Antarctica, vergletsjerde. De afzettingen zijn ontstaan in een ijsvrij meer dat zich, destijds gelegen in een toendra, nu bevindt in het gebied van de droge dalen van McMurdo. Ze markeren het einde van een tijd die sindsdien gekenmerkt wordt door de continue aanwezigheid van een dikke ijskap.
Mos uit de 14 miljoen jaar oude meerafzettingen.
Fossielen
De fossielen bestaan uit diatomeeën en ostracoden die in het meer leefden. Ook mossen zijn gevonden die vanaf een afkalvende oever, via de wind in het water terecht kwamen en daar bezonken. Insecten kwamen ook in meer terecht en zijn verdronken. Veel van de fossielen zijn – wat overigens niet ongewoon is voor fossielen in meerafzettingen – zo goed bewaard gebleven dat er uiterst fijne details aan kunnen worden onderscheiden.
Enkele fossielen uit het onderzochte gebied, en vergelijking tussen het gebied 14 miljoen jaar geleden en nu. Bron: Zina Deretsky, NSF
De fossielen zijn door de plotseling veranderende omstandigheden gevriesdroogd. Het bleek echter mogelijk om ze weer water te laten opnemen, waardoor sommige exemplaren er haast als vers uitzien. Sommige soorten zijn overigens niet van recente vertegenwoordigers te onderscheiden: de meest voorkomende mossoort ( Drepanocladus longifolius) is daarvan een voorbeeld. Dat is uitzonderlijk, want een dergelijke stabiliteit in vorm gedurende zo’n lange tijd komt bijna niet voor in de geologische geschiedenis. Een ander uitzonderlijk aspect is het zachte weefsel dat in sommige ostracoden is aangetroffen.
Interview in het gebied van de droge dalen van McMurdo.
Vegetatie
Ook de afzettingen zelf zijn vrijwel ongestoord bewaard gebleven. Mede daarom kan worden vastgesteld dat de vegetatie van destijds sterk moet hebben geleken op die van Zuid-Amerika nu. Zo’n 13,9 miljoen jaar geleden verdween de vegetatie plotseling. De onderzoekers denken aan een plotselinge, maar onbekende klimaatverandering die zorgde voor één van de meest dramatische veranderingen sinds 65 miljoen jaar geleden.
Temperatuur
De onderzoekers concluderen dat de plaatselijke temperatuur destijds ongeveer 7°C hoger was dan nu. Na de plotselinge afkoeling 13,9 miljoen jaar geleden bleef het gebied koud en droog (polair woestijnklimaat), ondanks een tijdelijke opwarming 3,5 miljoen jaar geleden tot een temperatuur die hoger was dan nu. Een groot deel van Antarctica lijkt volgens de onderzoekers dan ook niet erg gevoelig voor temperatuurfluctuaties.
Referentie:
Lewis et al., 2008. Mid-Miocene cooling and the extinction of tundra in continental Antarctica. Proceedings of the National Academy of the United States 105: 10676-10680.
Foto’s: National Science Foundation (VS)
Zie ook:
- De polen (Kennislinkdossier)
- Zuidpool loopt voor op Noordpool (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
- Antarctica is veel gevaarlijker dan Groenland
- Groenland stijgt door smeltend ijs (Kennislinkartikel)
- Poolkap smelt sneller dan voorspeld (Kennislinkartikel)
- Superbroeikas mét ijskap (Kennislinkartikel)
- Enkele steen bewijst verbinding tussen Noord-Amerika en Antarctica (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
- Enorme inslagkrater op Antarctica (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
Lees ook meer nieuws op de website van NGV Geoniews