Paul Greengard en zijn collega’s van de Rockefeller Universiteit in New York deden wat tegenwoordig zoveel onderzoekers doen: ze probeerden geneesmiddelen uit op speciaal gekweekte muizen met Alzheimer en keken of ze werkten. Soms schiet je daarbij raak en soms een beetje, maar meestal niet.
Greengard schoot in 2003 al raak: het antikankermedicijn imatinib remde de kwaadaardige effecten van Alzheimer in muizen af. Hoewel dat veelbelovend klinkt, liepen de onderzoekers toch nog tegen een ‘klein’ probleempje aan: imatinib is een medicijn dat nooit in de hersenen aankomt. De zogenaamde bloed-hersenbarrière pompt het spul elke keer direct weer naar buiten. Om het bij de muizen wél naar binnen te krijgen, werd het spul door middel van speciale pompjes via het ruggenmerg naar de hersenen gepompt. Hoewel Greengard op die manier kon aantonen dat imatinib iets goeds doet, is de behandeling zelf te gevaarlijk voor mensen. Imatinib ging daarmee als alzheimermedicijn de prullenmand in.
Maar wat is dan dat goeie wat imatinib in de alzheimermuizen deed? Dat heeft Greengard met zijn collega’s de afgelopen zeven jaar proberen te achterhalen. En deze week, in het tijdschrift Nature, komt Greengard met een verklaring: imatinib blijkt de werking van het eiwit GSAP te remmen. GSAP komt van nature in mensen voor. Maar als GSAP in alzheimerpatiënten zijn gang gaat, zorgt het ervoor dat er schadelijke eiwitten in het brein vrijkomen. Die eiwitten, beter bekend als bèta-amyloïden, zorgen voor de aftakeling van zenuwen waar de ziekte van Alzheimer zo bekend om staat.
Zet GSAP uit en je remt dus ook de aftakeling. In zijn nieuwe onderzoek is dat precies wat Greengard deed. Hij kweekte twee muizenfamilies. Bij de ene familie schakelde hij GSAP uit. De andere muizenfamilie had Alzheimer. Daarna kruiste hij de twee, waardoor je alzheimermuizen krijgt met een defect GSAP-eiwit. Anders gezegd heb je dan de ziekte plus ziekteremmer in één dier. En inderdaad: de nieuwe dieren hadden minder last Alzheimer: doordat hun GSAP was uitgeschakeld bevatten de breintjes van deze muizen ruwweg twee keer minder bèta-amyloïden dan gewone alzheimermuizen.
Het uitschakelen van GSAP heeft geen nadelige effecten op belangrijke lichaamsfuncties, zoals hartritme, lever en nieren. Greengard heeft zijn onderzoek hiervoor speciaal een half jaar verlengt: in die tijd kweekte hij tientallen GSAP-muizen en controleerde hun gezondheid.
Nu nog een medicijn vinden dat veilig is voor mensen én GSAP remt. Nu het eiwit publiekelijk aan de schandpaal hangt, is dat waarschijnlijk slechts een kwestie van tijd. Maar één ding is nog niet helemaal zeker: werkt het ook zo bij mensen? We horen het nog.
Lees ook
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/alzheimer/index.atom?m=of", “max”=>"5", “detail”=>"minder"}