Een proefballonnetje van de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken: jongeren moeten van de drank af, desnoods door drooglegging onder de achttien jaar en door alcohol uit de supermarkt te halen. Alcoholmisbruik komt onder steeds meer en steeds jongere pubers voor. Compleet met nadelen: vechtpartijen, verder gaan dan je eigenlijk wil en jezelf in coma drinken horen er allemaal bij. Jeugdig drankmisbruik remt ook nog eens de ontwikkeling van de hersens. Geheugen en intelligentie hebben daaronder te lijden en vooral pubers met hun nog groeiende grijze massa zijn er vatbaar voor.

Hersens

Alcohol werkt drempelverlagend. De werkzame stof (ethanol) stoort signalen tussen hersencellen. Situaties beoordelen en kritisch nadenken wordt lastig: sombere mensen schatten hun situatie positiever in en opgewekte mensen worden minder kritisch over de kwaliteit van humor. Dat werkt allemaal stemmingsverbeterend. Ondertussen krijgen hersencellen die continu moeten inspringen op nieuwe situaties het zwaar. Een dubbele tong, waggelende loop en lodderige blik wijzen erop dat het motorische deel van de hersens moeite heeft alle spierbewegingen te coördineren. Toch geeft alcohol een positieve ervaring, doordat het de aanmaak van het hormoon dopamine kunstmatig hoog houdt. Dat speelt een sleutelrol in het beloningssysteem van de hersenen en het instandhouden van verslavingen.

Afbraak

Na flink innemen is een kater haast onvermijdelijk. De kern van de kater is het onvermogen van je lichaam om grote hoeveelheden alcohol af te breken. Met 10 ml. alcohol, de gemiddelde hoeveelheid in een glas, is je lever ongeveer anderhalf uur bezig. De afbraaksnelheid wordt niet hoger bij meer consumptie, dus je lijf doet er zes uur over om vier glazen te verwerken. Bij stevig drinken is het bijna onmogelijk om de volgende ochtend weer nuchter te zijn. Bovendien raakt het afbraaksysteem bij snelle alcoholinname overbelast. Afvalstoffen hopen zich op en de kater is een feit. Ook haalt het afbraakproces water veel water uit je lichaam. Watertekort is een van de belangrijke oorzaken voor hoofdpijn-na-het-stappen en een paar glazen water voor het slapengaan maken dat deel van de kater iets minder erg.

Zien drinken doet drinken

Wie het zelf niet is geweest kent gegarandeerd iemand die weleens dronken over straat is gegaan. Onder studenten is het geaccepteerd gedrag, maar ook middelbare scholieren raken ‘m op hard in de kroeg of op schoolfeesten. De bijbehorende vechtpartijen, verkeerd afgelopen dronken stunts en katers worden voor lief genomen. Onderzoek van Stichting Alcoholpreventie (STAP) liet eerder dit jaar zien dat zulke negatieve ervaringen er volgens jongeren ’gewoon bijhoren’. Als de rest van de avond leuk was, geeft het niet dat iemand met zijn hoofd door een ruit is gegaan of zich in coma heeft gedronken.

Drankmisbruik is volgens onderzoekers een kwestie van groepsgedrag. Vooral mannen zijn daar vatbaar voor, vertelde psycholoog Reinout Wiers in De Pers van 27 april. ‘Als je in een groep zit die veel drinkt, ga je zelf ook veel drinken, of je de andere mannen in die groep nu kent of niet en of je daar goed ligt of niet.’ Daarom helpen algemene alcoholcampagnes slecht. ‘Ik heb de neiging om te zeggen dat het geld beter aan iets anders besteed kan worden’, zei projectcoördinator Esther van den Wildenberg van STAP eerder dit jaar tegenover de nieuwssite van Planet.nl: ‘je kan toch wel de pijnlijke conclusie trekken dat alleen voorlichting niet leidt tot vermindering’.

Tegengas

Sociale druk kan helpen drankmisbruik tegen te gaan in plaats van aan te wakkeren. Onder leiding van hoogleraar Ronald Knibbe onderzocht een team Franse en Nederlandse wetenschappers hoe jongeren uit de beide landen omgaan met drank en drugs. Middelbare scholieren tussen 14 en 18 jaar uit Nederland (4.921) en Frankrijk (9.646) vulden een vragenlijst in over sociale problemen door hun drugs- of alcoholgebruik. Franse jongeren komen volgens het onderzoek meer dan Nederlandse leeftijdsgenoten in conflict met leeftijdsgenoten en opvoeders als ze aan de drank of drugs gaan. Tegelijkertijd drinken de Fransen minder en worden ze minder vaak dronken.

In Frankrijk is de informele sociale controle op pubers blijkbaar groter dan in Nederland. Niet alleen de drankorgels, maar ook jongeren die (nog) niet teveel drinken krijgen tegengas van de directe omgeving. Nederlandse ouders en leerkrachten staan volgens het onderzoek veel onverschilliger tegen overmatig alchoholgebruik. Dat heeft direct invloed op het drinkgedrag, denkt STAP. Volgens de stichting drinkt tweederde van de meisjes en driekwart van de jongens het eerste glas al voor de twaalfde verjaardag. Tweederde van de jongeren drinkt minstens eens in de drie dagen. Dat is twee keer zo vaak als andere Europese jongeren. Eenderde van de vijftienjarigen is eens per maand aangeschoten.

Ter Horst’s proefballon heeft de discussie over drankmisbruik weer opgerakeld, maar haar voorstel voor een totaal drankverbod onder de achttien zal het niet halen. Een kamermeerderheid van CDA, PvdA, VVD, GroenLinks en D66 wil eerst de bestaande leeftijdsgrens van 16 jaar beter handhaven. Op dit moment is het voor 14 of 15-jarigen niet moeilijk om drank te kopen bij supermarkt of slijterij. Daar moet verandering in komen, vinden politici. Oud-minister van Volksgezondheid Hans Hoogervorst stelde in 2006 voor niet alleen de verkoper maar ook de minderjarige koper te bestraffen met geldboetes. De huidige minister van Volksgezondheid, Ab Klink, komt later dit jaar met voorstellen om alcoholmisbruik onder jongeren terug te dringen.

Zie verder

• Franse en Nederlandse zuipschuiten (Kennislinkartikel van Kahliya Ronde)
• Twee bier en een breezer (Kennislinkartikel van Asha ten Broeke)
• Weg met de kater (Kennislinkartikel van Harm Ikink)
• Magie van bubbels (Kennislinkartikel van Gieljan de Vries)
• Een pilsje in gewichtsloosheid (Kennislinkartikel van Carl Koppeschaar)

Alcohol algemeen

• Gen ontdekt dat kans op alcoholverslaving vergroot (Kennislinkartikel van Het Laatste Nieuws)
• Veel alcohol drinken extra schadelijk (Kennislinkartikel van het NIGZ)

Alcohol en de hersenen

• Slaven van het onderbewuste (Kennislinkartikel van De Pers)
• Een vergiftigd geschenk van het geheugen (Kennislinkartikel van het AMC)
• Genotmiddelen in de hersenen (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap & Techniek)
• De bijeffecten van combigebruik (Kennislinkartikel van Cicero / LUMC)
• Een bierbuik bestaat niet (Kennislinkartikel van Sanne Jense)

Jongeren en drank

• Alcoholmisbruik onder kinderen
• Stelletje zuipschuiten

Instanties

• NIGZ (Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie)
• STAP (Stichting Alcoholpreventie)
• Jellinek kliniek
• Trimbos-instituut
• Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport