De NWO-Spinozapremie wordt toegekend aan Nederlandse onderzoekers die tot de absolute top van de wetenschap behoren. Dat geldt zeker voor Albert van den Berg. Hij is een excellente onderzoeker in het veld van de micro- en nanovloeistofleer en werkt aan zogeheten labs-on-a-chip: minilaboratoria die in hun geheel op een chip passen. Deze laboratoriumpjes kunnen bijvoorbeeld worden toegepast in de gezondheidszorg, om snel en goedkoop analyses uit te voeren. Met zo’n chip is een druppeltje bloed genoeg om een diagnose te stellen.

Albert van den Berg (1957) studeerde technische natuurkunde aan de Universiteit Twente (UT), waar hij in 1988 promoveerde. Daarna werkte hij tot 1993 in Zwitserland, bij het Centrum voor Microtechnologie (CSEM) en de Universiteit van Neuchatel. Sinds 1993 werkt hij aan de UT bij het MESA+ Instituut voor Nanotechnologie. Sinds 2002 is hij er voltijdshoogleraar. In 2002 werd Van den Berg Simon Stevin Meester bij de Technologiestichting STW en sinds mei 2008 is hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Van den Berg leverde belangrijke bijdragen aan het begrip van de beweging van vloeistoffen in nanostructuren op een chip. Als je vloeistoffen laat stromen in kanaaltjes ter grootte van een menselijke haar, gedragen deze vloeistoffen zich anders dan in grote volumes. Om deze vloeistoffen te kunnen scheiden in bijvoorbeeld eiwitten en plasma, en verderop te mengen met reagentia, moet je de natuurkundige eigenschappen van vloeistoffen in zulke kleine structuren begrijpen. Van den Berg wist door zijn begrip onder andere de beweging van vloeistoffen binnen de kanaaltjes op zo’n chip te sturen met elektrische velden, zoals elektrische stroom in een transistor. Dit resultaat verscheen in het wetenschappelijke toptijdschrift Science.

Op dit moment werkt de Twentse natuurkundige aan het testen van menselijke cellen op chips. Het doel van dit onderzoek is om de cellen in een lab-on-a-chip te manipuleren (fuseren) om bijvoorbeeld nieuwe medicijnen te produceren. Deze aanpak kan leiden tot aanzienlijk kortere ontwikkeltrajecten van nieuwe geneesmiddelen, waardoor onder andere veel minder proefdieren nodig zouden zijn. Daarnaast werkt hij aan de ontwikkeling van een ‘nanopil’ die, na inname, in de darm de aanwezigheid van kankerspecifiek DNA detecteert om darmkanker vroegtijdig te kunnen diagnosticeren.

Wetenschapper “tot hij er bij neervalt”

Uit het juryrapport bij de toekenning van de Spinozapremie wordt duidelijk dat Van den Berg een wetenschappelijk pionier is, met een scherp oog voor toepassingen. Hij heeft een tiental patenten, en stond aan de wieg van meerdere spin-off bedrijven. Een daarvan is Medimate, dat chips maakt die het lithiumgehalte in het bloed van manisch-depressieve patiënten meten. De fysicus wordt geroemd om zijn organisatietalent en zijn vermogen om verschillende partijen en vakgebieden met elkaar te verbinden. Hij is initiator van leidinggevende internationale congressen, die sindsdien jaarlijks met succes worden herhaald. Daarnaast is de natuurkundige een gedreven, inspirerende en visionaire onderzoeksleider. Albert van den Berg is nieuwsgierig, enthousiast, vol ideeën en zal volgens een van de Spinoza-referenten “wetenschap blijven bedrijven tot hij er bij neervalt”.

Meer over lab-on-a-chip op Kennislink:

• Micro-lab haalt DNA uit cel
• Chip voor screening van medicijnen
• Minimotor met belletjes
• Microkanaal ordent DNA
• Minilaboratorium draait megaproductie
• Chemische reactor in miniformaat
• Moleculen bewegen door microkanalen (artikel Natuurwetenschap en Techniek)

Achtergronddocumenten (pdf)

• lab-on-a-chip technologie

• Wetenschappelijke doorbraken lab-on-a-chip

Zie ook:

• Interview met Albert van de Berg door UT-Nieuws
• Website van de onderzoeksgroep van Albert van den Berg (deels Engels)
• Kennislinkbericht over de Spinozapremies van 2009