Dilemma: de zomervakantie naar Cancún in Mexico roept, maar een vliegreis betekent ook flinke hoeveelheden van het broeikasgas CO2 de atmosfeer in blazen. Gelukkig bieden luchtvaartmaatschappijen en andere organisaties klimaatcompensatie aan. In ruil voor een toeslag op het ticket worden – vaak in de tropen – bomen geplant die tijdens hun leven evenveel CO2 opnemen als is verstookt om de reiziger op zijn bestemming te krijgen. Eenmaal opgeslagen in het hout draagt het CO2 niet meer bij aan het broeikaseffect.

Een volwassen boom heeft na 50 jaar tijd zo’n ton CO2 uit de lucht gehaald. Of, op kleinere tijdschaal: laat 50 bomen een jaar groeien en ze nemen samen één ton CO2 op. Zeker geen kleine hoeveelheid, want per hoofd van de bevolking stootte Nederland in 2004 ‘maar’ 8,74 ton CO2 uit. Klimaatcompenseren van het retourtje Cancún (3 à 3,6 ton CO2 per passagier) kost bij verschillende aanbieders tussen de € 27 en € 36 euro, waarvoor tussen de 150 en 182 bomen worden geplant.

Wereldwijd

Hoeveel grond is er nodig om de wereldwijde CO2-uitstoot op te slaan in groeiende bomen? Op de plantages waarmee vliegreizen worden gecompenseerd, staan 500 bomen per hectare (twee voetbalvelden). De wereldwijde menselijke uitstoot van CO2 (door industrie, vervoer, energieopwekking, maar ook door grootschalige houtkap) bedroeg in 2004 zo’n 27.246 miljoen ton CO2. Om 15 tot 25 jaar tijd te winnen en over te stappen op schone energiebronnen, zou meer dan 2 miljard hectare grond nodig zijn; vierenhalf keer het oppervlak van de EU. Duidelijk een onbegonnen zaak.

Terug naar de kleine maat. Een voetbalveld bomen planten om één ticket te compenseren? Het is de vraag of het afgevangen CO2 ook echt opgeborgen blijft. Bovenop de enorme hoeveelheid grond moeten de bomen tot in lengte van dagen blijven staan en gezond blijven. Als ze worden gekapt en wegrotten, komt het koolstof uit hun stammen weer vrij als CO2. Dat vraagt constant onderhoud en herplanten als bomen ziek worden. Het is onduidelijk hoe goed de beheerders van de klimaatbossen daar de komende decennia in slagen. Het meest tastbare effect van een klimaatgecompenseerde ticket lijkt gemoedsrust. Plant een boom en de klimaatzonde is afgelost.

Duurzaam investeren

Milieuorganisaties én aanbieders van klimaatcompensatie geven toe dat het broeikaseffect alléén bestrijden door bomen te planten een onzinnig idee is. Volgens expertisecentrum Milieu Centraal moet klimaatcompensatie vooral gebeuren door investering in duurzame energie in ontwikkelingslanden. Die groeiende economieën halen hun energie nu nog voornamelijk uit fossiele brandstoffen. Het Westen heeft de diepe zakken (de politieke wil is soms nog ver te zoeken) om over te stappen op duurzame energiebronnen. Ontwikkelingslanden hebben daar steun en prikkels bij nodig.

Bereid om extra te betalen voor een klimaatneutrale vakantie? Een park zonnecellen in Afrika is op lange termijn veel groener dan een bos op Mali. Maar de allergroenste vakantieoptie is de makkelijkste, goedkoopste en minst spectaculaire: fietsen in eigen land.