Éénmaal leidde de aardappelziekte, veroorzaakt door Phytophthora infestans, tot hongersnood. Van 1845 tot 1849 verwoestte de ziekmaker de jaarlijkse aardappeloogsten in Ierland. Veel Ieren zagen het na de zoveelste mislukking niet meer zitten – wie wel, na vier jaar honger? – en emigreerden naar Amerika; de belangrijkste reden voor het grote aantal Ierse Amerikanen in Canada en de Verenigde Staten.
Sindsdien is de aardappelziekte niet meer zo ernstig geweest, maar nog steeds gaan boeren er ieder jaar vanuit dat Phytophthora voor oogstverlies zorgt. De ziekmaker, die volgens biologen eigenlijk meer op een plant dan een schimmel lijkt, zorgt voor rottende knollende en dode bladeren. Nederlandse boeren spuiten daarom veel bestrijdingsmiddelen. Niet zo goed voor het milieu en de portemonnee. Zeker niet wanneer soms blijkt dat een giftige pesticide niets uithaalt.
Dat kan beter, denken onderzoekers van onder meer Wageningen Universiteit (WUR). Onder het mom van ‘Ken uw vijand’ publiceren de onderzoekers vandaag het genoom van Phytophthora infestans in het vooraanstaande blad Nature. Dat deden ze samen met tientallen onderzoekers van andere universiteiten. Het goede nieuws: de biologen weten nu waar in Phytophthora de genen zitten die de aardappel daadwerkelijk ziek maken.
De biologen vonden in het genoom ook een verklaring voor het vervelende feit dat resistentie in de aardappel tegen Phytophthora maar kort standhoudt en de ziekmaker zich altijd maar weer aanpast: de genen die zorgen voor stofjes waardoor aardappelen rotten blijken enorm snel te veranderen. Zo blijft Phytophthora boeren keer op keer verrassen.
Die verrassingen zijn volgens Wageningse onderzoeksleider Francine Govers binnenkort misschien te voorkomen. “Je zou in de toekomst bijvoorbeeld aardappelvelden in de gaten kunnen houden om te zien welke Phytophthora-stammen actief zijn. Dan weet je namelijk ook welke aanvalsstrategie de ziekmaker in dat oogstjaar gebruikt, en kun je de bestrijding daarop aanpassen.”
En dat geldt ook voor nieuwe typen bestrijding. Zoals gentechnologie. Wageningse biologen werken al jaren aan een genetisch veranderde aardappel die resistent is tegen Phytophthora. Volgens Govers kunnen de onderzoekers tijdens het ontwerpen van de aardappel rekening houden met de vandaag gepubliceerde Phytophthora-genen. “Met misschien een bijzonder harmonieus resultaat”, aldus Govers. Een boer bestelt dan elk jaar een op maat gemaakte gentechaardappel die precies bij zijn akker past en tegen de aanwezige ziekmaker opbokst. Dan heb je helemaal geen giftige bestrijdingsmiddelen meer nodig.
Zie ook
- Operatie aardappel (Kennislinkartikel)
- Overheid: GM-eten is een kans (Ditisbiotechnologie.nl)
Meer biotechnologie op Ditisbiotechnologie.nl