Huidige problemen
In een eerder artikel op Kennislink hadden we het al over de Nijl. De delta in zijn geheel zakt omdat onder meer veel sediment wordt tegengehouden door een dam sinds 1964 verder stroomopwaarts. Daar komt nog bij dat sedimentlagen van de delta van nature dalen omdat water uit de deze lagen wordt geperst door de druk van het bovenliggende sediment.
Als dat het enige probleem was, was het misschien nog te overzien, maar in de deltasedimenten is ook veel organisch materiaal te vinden, wat langzaam oxideert. Ook hierdoor daalt de delta langzaam om nog maar niet te spreken over de winning van olie en gas in het gebied. Met de rijzende zeespiegel, ook in de Middellandse Zee, zijn er dus voldoende problemen.
Nieuws
Volgens Nick Marriner en collega’s van het Franse Centre national de la recherche scientifique (CNRS) komt er al 4000 jaar te weinig sediment naar de delta toe. Zijn team onderzocht de sedimenten van 194 punten op de uitgestrekte Nijldelta, waar nu 50 miljoen mensen wonen en 60% van het voedsel van Egypte vandaan komt. Tussen 8000-4000 jaar geleden werd veel meer sediment naar de delta getransporteerd door de Nijl. De van nature inzakkende delta (0,03 tot 4,5 mm/jr afhankelijk van de plaats op de delta) hield zo prima het hoofd boven water: er kwam meer sediment bij dan de delta daalde.
Dat veranderde drastisch rond 4000 jaar geleden. Een astronomisch aangestuurde verandering in het klimaat is hier deels debet aan: de intertropische convergentiezone bewoog zich namelijk naar het zuiden. “De ITCZ is een mossoen-regenband,” vertelt hoofdauteur Marriner aan Kennislink. “Omdat de ITCZ zich korter boven het Ethiopisch Hoogland [waar een deel van het Nijlwater vandaan komt, red.] begeeft ten opzichte het Vroeg-Holoceen, wordt er minder sediment geproduceerd. De noordelijkere Vroeg-Holoceen ITCZ zorgde daarentegen voor de bekende Groene Sahara.”
De tweede reden is dat de oude Egyptenaren een deel van het Nijlwater gingen gebruiken voor irrigatiedoeleinden. De mens verergerde de situatie van sedimenttekort dus al vroeg in de geschiedenis.
Bodemdaling
Het sedimenttekort is nu te zien aan bodemdalingen die niet meer teniet worden gedaan door de sedimenttoevoer. De daling van de bodemlagen is het grootst in de lagunes bij de kust in tegenstelling tot verder landinwaarts waar de bodem nauwelijks daalt. “De jongste sedimenten worden afgezet rond de mondingen van de huidige rivier,” vertelt Marriner. “Studies laten zien dat sediment het snelst aan volume verliest in de decennia en eeuwen onmiddellijk na afzetting.”
Bovendien liggen veel lagunes bovenop oude rivierdalen uit het Pleistoceen, de periode voor het Holoceen waarin veel glacialen voorkwamen en rivieren zich diep insneden in het landschap. “Dit sterk ingesneden landschap werd opgevuld met sediment in het Holoceen.” Een dikke laag met relatief jong sediment ten opzichte van andere gebieden zakt dus makkelijk in.
Slot
Twee belangrijke conclusies. Marriner: “De Nijldelta heeft een behoorlijk lange historie wat betreft kwetsbaarheid door klimaatgestuurde veranderingen in de [natuurlijke] toevoer van sediment én menselijke invloed.” Met de relatief recente ontwikkelingen zoals zeespiegelstijging en de winning van fossiele brandstoffen wordt het bestaan van Nijldelta (en dus de woonplaats van miljoenen mensen) steeds meer bedreigd.
Bron:
Marriner, N., et al., Nile Delta’s sinking past: Quantifiable links with Holocene compaction and climate-driven changes in sediment supply Geology 40 (december 2012) 1083-1086.
Zie ook:
- Nijldelta: pompen of verzuipen? (achtergrond)
- Mississippi delta verdrinkt (nieuws)
- Invloed zon en Nijl op Middellands Zeeklimaat (achtergrond KNMI)
- Evolutie betrap in bron van Nijl (achtergrond Bionieuws)
- De catastrofale Mediterraanse vloed (nieuws)
- Stuwdammen maskeren zeespiegelstijging (nieuws)