Iedereen kent de eendimensionale streepjescodes die sinds de jaren zeventig op elke verpakking staan. Het was een uitkomst voor caissières. In plaats van alle bedragen op de prijsstickers in te toetsen hoeven ze alleen maar de code langs een laserscanner te halen, en voila: de naam en de prijs van het artikel verschijnt in het scherm. Dit werkt omdat de streepjes een soort morsecode zijn. De dikte van de streepjes en de ruimte ertussen staan voor een rijtje getallen. De scanner vertaalt de streepjes naar de getallen, die de kassa weer omzet in een prijs. Zo kan iedereen met een laserscanner de streepjescode vertalen.
Telefoon
Helaas is de opslagruimte in een streepjescode beperkt. Meer dan tien letters en cijfers passen er niet in een kleine code, wat voor adverteerders te weinig is voor een link naar een website. Daarom bedacht het Japanse bedrijf Denso-Wave in 1994 een upgrade: de tweedimensionale barcode, of QR code. QR staat voor ‘quick response’ (snelle reactie), waarmee Denso-Wave doelt op de hoge snelheid waarmee de code ontcijfert kan worden.
Een tweedimensionale barcode bestaat niet uit streepjes maar uit puntjes. Die puntjescode is leesbaar van links naar rechts en van boven naar onder, in twee dimensies dus. Een speciaal vertaalprogramma dat in twee dimensies scant (lees: een foto maakt) zet de code om in een boodschap, net als de scanner en de kassa doen met een streepjescode. In de praktijk werkt het zo. Download een vertaalprogramma voor je mobiele telefoon. Maak met je telefoon een foto van een QR code. Het programma leest de code en de vertaling verschijnt in het scherm.
In een eendimensionale streepjescode is de informatie alleen opgeslagen in de dikte van de streepjes en de afstand ertussen. De lengte van de strepen bevat geen informatie en maakt dus niks uit. In een tweedimensionale QR code zijn de strepen vervangen door puntjes. De precieze plek van de puntjes codeert voor de boodschap. De puntjes kunnen zowel in de lengte als in de breedte verschuiven. QR codes slaan informatie dus in twee dimensies op. En in twee dimensies past een stuk meer info dan in eentje.
Aandacht
Naast de puntjes zitten er ook drie concentrische vierkanten in drie hoeken van de QR code. Dankzij die vierkanten maakt het niet uit in welke hoek je je telefoon voor het plaatje houdt. Bij een streepjescode kost het de caissière nog wel eens moeite om de laserscanner precies langs de streepjes te leggen. Een QR code heeft daar geen last van. Het vertaalprogramma ziet in welke hoek er geen vierkant zit en zet de code zelf ‘rechtop’.
Het mooie van een QR code is dat er veel info in een klein plaatje past, ongeveer tien keer zoveel als in een gewone streepjescode van dezelfde afmeting. In simpele codes van zo’n 2,5 centimeter breed past een zinnetje of een url. De allergrootste QR code bevat 4296 letters en cijfers. Dat is ongeveer de helft van dit artikel. Helaas wordt de QR dan gigantisch, zo’n tien bij tien centimeter. Je hebt een hele goede camera nodig op je telefoon om alle puntjes in zo’n code te onderscheiden. Daarom houden adverteerders het liever simpel: een link naar hun website is voldoende om de aandacht van de consument te wekken.
QR codes komen in veertig verschillende versies. Elke versie heeft meer puntjes (modules) dan de vorige en bevat dus meer informatie. De kleinste code is 21×21 modules, de grootste maar liefst 177×177 modules.
Trucje
Het grote voordeel van QR is: het kost helemaal niks. De vertaalprogramma’s zijn gratis te downloaden en de codes kan je overal op het internet maken (zie de links onderaan dit artikel). Maar als het zo makkelijk is, waarom is QR dan nog niet doorgebroken in Nederland? Volgens Eric Flederrus, hoogleraar bij de faculteit Elektrotechniek van de TU Eindhoven en deskundige bij TNO op het gebied van mobiele communicatie, heeft de industrie dat aan zichzelf te danken. “De mobiele operators (T-Mobile, Vodafone) moeten de moeite willen doen om zo’n applicatie te omarmen.”
“Eén stroming van operators levert alleen een kale telefoon, waarbij de consument zelf kiest wat hij erop zet. Denkt aan de Googlephone. Een tweede stroming staat meer open voor nieuwe applicaties. Deze operators maken het voor consumenten heel gemakkelijk om applicaties zelf te downloaden, bijvoorbeeld in een online winkel. Apple doet dat met hun iPhone. Soms zetten operators er zelfs al standaard een paar applicaties op. Als dat met de QR codelezers gebeurt komt het van de grond.”
Het bewijs daarvoor is geleverd door de Japanners. Volgens Raimo van der Klein, partner bij adviesbureau SPRXmobile voor mobiele diensten, hebben ze in Japan een heel handig trucje gebruikt. “Het systeem in Japan werkt als volgt: ze hebben daar één operator die contact heeft met alle partijen die programma’s aanbieden voor mobiele telefoons. Toen die operator besloot om standaard een QR codelezer op hun telefoons te zetten werd meteen de markt ingelicht. Iedereen sprong erop in, met als gevolg dat je QR codes nu overal in Japan aantreft.”
QR codes zijn groot in Japan, letterlijk en figuurlijk. Je treft ze daar aan op identiteitskaarten, flyers, tijdschriften, koffiemokken en zelfs op snoepgoed, in chocolade gegoten.
Minireceptjes
Ook de wensen van de klant spelen een rol in het slagen van de QR code. Wil de consument wel de moeite doen om zo’n reader te downloaden en te installeren? Volgens Marc Fonteijn van ontwerpbureau 31Volts wil de consument dat heus wel. Maar dan moeten bedrijven wel hun fantasie gebruiken. “QR codes bieden zoveel nieuwe business opportunities dat ik er gewoon niet bij kan dat er in Nederland nog geen enkele grote commerciële partij in is gestapt.”
Fonteijn ziet legio mogelijkheden voor QR, van informatie over een huis dat te koop staat tot het vermelden van de voedingswaarde op de verpakking van een Big Mac. “Helaas lijdt QR in Nederland aan een kip-ei probleem. Weinig consumenten hebben zo’n QR vertaalprogramma op hun telefoon, dus maken adverteerders er geen reclame mee. Omgekeerd downloaden de consumenten zo’n programma niet omdat ze er nog niks mee kunnen.”
Toch komt QR hier langzaam op gang. Zo verstopte Go-Tan minireceptjes in de vorm van QR codes op hun verpakkingen. Ook gebruikt het Voedingscentrum de codes in hun huidige campagne voor het Nieuwe Eten. Maar volgens Van der Klein is QR uiteindelijk slechts een tussenstap. Mobiele diensten moeten nog simpeler worden. “Waar we naartoe gaan is een systeem waarbij de telefoon alles zelf doet. Je hoeft dan alleen een barcode te scannen die je telefoon aan het internet geeft. Dan levert het bedrijf van wie de website is alle informatie aan je telefoon, bijvoorbeeld in de vorm van een sms. Zo makkelijk moet de communicatie tussen echt en virtueel gaan worden.”