Het Origins Center is een samenwerkingsverband van ruim 300 onderzoekers uit een groot aantal Nederlandse universiteiten, universitaire medische centra, HBO-instellingen en wetenschappelijke instituten. Zij werken samen aan de vele vragen die in de Nationale Wetenschapsagenda zijn opgenomen over dat opmerkelijke fenomeen dat we ‘leven’ noemen. Voor meer daarover zie de themapagina die het Origins Center en NEMO Kennislink gezamenlijk hebben opgezet. Daarin zijn vragen het uitgangspunt: vragen die in de Nationale Wetenschapsagenda zijn opgenomen, vragen van wetenschappelijk onderzoekers, kortom de vragen die het Origins Center in een langlopend onderzoeksprogramma heeft samengevat. Met vragen begint het. Het Origins Center richt zich naast dat onderzoeksprogramma dan ook, waar het maar kan, op de ontwikkeling van ‘vraagvaardigheid’: de vaardigheid om vragen aan ‘de wetenschap’ te stellen.
Alle organismen zijn het gevolg van evolutie, een langdurig proces waarbij ze zich steeds aanpassen. Maar welke organismen zijn succesvol op de lange termijn en wie bewandelt het verkeerde pad?
Waar komen we vandaan en zijn we alleen in het heelal? Het zijn de misschien wel grootste vragen in de wetenschap, maar ze stellen is een stuk gemakkelijker dan ze beantwoorden. Binnen het thema ‘Oorsprong van Leven’ benaderen we de vragen en het onderzoek vanuit drie verhaallijnen...
Het leven op aarde verandert continu. Niet alleen doordat diersoorten en andere levende wezens uitsterven, maar ook doordat soorten zich aanpassen en veranderen. Evolutie heet dat. Hoe ontstaan die veranderingen nou precies en hoe gaat evolutie in zijn werk?
In boeken en films wemelt het van de aliens, maar jaren van speurwerk in het échte universum hebben nog geen tekenen van leven opgeleverd. Waar zoeken we naar buitenaards leven en hoe zou dat eruit kunnen zien? En waarom hebben we nog niets gevonden?
Is het de angst om helemaal alleen te zijn in het universum? Het lijkt wel of we wíllen geloven dat er buitenaardse levensvormen zijn, of het nu gaat om aliens die in vliegende schotels door onze dampkring schieten, om bacteriën op onze buurplaneten of om radiosignalen van een verre beschaving...
Weet jij wat levend is, wat levenloos is en wat sporen van leven bevat? Test je kennis hier!
Er is niet veel nodig om kleine, robuuste druppeltjes te laten ontstaan die zelfstandig kunnen groeien, zo laten Nijmeegse onderzoekers zien. Misschien begon het leven dan toch in zo’n klein druppeltje?
Is leven te definiëren door naar de grenzen ervan te kijken? Dat is wat Carl Zimmer probeert in ’Life’s Edge’. Ook hij geeft geen definitieve omschrijving van leven, maar levert wel een boeiend en zeer leesbaar boek.
Was het ontstaan van leven een eenmalige gebeurtenis? Of ontstaat er ook nu nog leven? NEMO Kennislink besprak het met Alex Blokhuis.
Het lukt nog niet om de vele reacties van een levende cel na te bootsen in een lab. Aleksandr Pogodaev werkt aan het organiseren van reacties in netwerken.
Vijf jaar geleden werd een kunstmatige ‘bacterie’ gepresenteerd als de meest minimale levensvorm. Nu is er een nieuwe variant die zich beter kan voortplanten.
Is het eerste leven ontstaan op de bodem van de diepzee? Niemand die het zeker weet, maar Eloi Camprubi Casas probeert die omstandigheden na te bootsen. NEMO Kennislink nam een kijkje in zijn lab.
Gaten in de oceaanbodem boden ooit precies de juiste omstandigheden voor het ontstaan van leven. “In al het leven vinden we die omstandigheden terug.”
Het fenomeen ‘leven’ is nog lang niet helemaal begrepen, maar in zijn boek ‘Wat is leven?’ praat Paul Nurse je snel bij. Een prima instapboek voor dit ingewikkelde onderwerp.
Van ieder voor zich naar samen staan we sterker. Zo zijn ooit meercellige levensvormen ontstaan. Maar hoe ging dat in z’n werk? Enrico Sandro Colizzi zoekt de drijfveren achter dit belangrijke moment in de evolutie.
De aarde klotst van het water, en in het kosmische perspectief is dat opmerkelijk voor een rotsachtige planeet die zo dicht bij de zon ontstond. Hoe werd de aarde zo’n waterrijke plek waar leven zich in reusachtige oceanen kon ontwikkelen?
Ons dagelijks leven is onmogelijk zonder ijzer, koper en fosfor. De Noorse natuurkundige Anja Røyne laat je zien waar we deze bouwstenen vandaan halen en wat onze keuzes betekenen voor de voorraad die de aarde ons biedt.
Het zal nog lang duren voordat we in het lab een cel kunnen bouwen die echt leeft, denkt chemicus Bastiaan Buddingh’. Toch zijn de pogingen niet voor niets.
Darmbacteriën en gist blijken te gedijen in waterstof, het gas waaruit veel exoplaneet-atmosferen bestaan. Kan er buitenaards leven bestaan op al die planeten?
Voor de wetenschap is het allerminst duidelijk hoe het universum zich ontwikkelde tot een plek waar de aarde en het leven kon ontstaan. Met ruimtetelescoop SPICA willen astronomen ontdekken hoe het heelal chemisch zo’n rijke plek werd en hoe zonnestelsels als het onze ontstaan.
Een Australisch stuk aardkorst blijkt 3,2 miljard jaar geleden over de aardbol verschoven te zijn. Kennelijk was er toen al sprake van plaattektoniek, concludeert een groep Amerikaanse geologen. Tot nu toe gingen de bewijzen hiervoor terug tot ‘slechts’ 2,8 miljard jaar geleden.
Op de wereld leven meer dier- en plantensoorten dan je je kunt voorstellen. Hoe zijn al die verschillende soorten ooit ontstaan? NEMO Kennislink bezoekt het vissenlab van de Rijksuniversiteit Groningen, waar onderzoeker Martine Maan het antwoord op deze vraag probeert te vinden.
Renske Vroomans bestudeert het gedrag van digitale cellen om te zien wanneer ze samen een groter geheel gaan vormen.
De gedetailleerde kennis van een klein aantal virussen verhult dat we van het overgrote deel nog nauwelijks iets weten. Meer genetisch onderzoek is nodig om oorsprong en evolutie van virussen in kaart te brengen.
In een meteoriet uit Australië blijken deeltjes te zitten die nog ouder zijn dan de zon en de aarde. Dit ‘presolaire’ sterrenstof is ruim 7 miljard jaar oud – als de dateringen kloppen tenminste.
De ontdekking van een nieuwe bacterie die complete cellen naar binnen kan werken zet de microbiologie op z’n kop. “Dit is voor mij de publicatie van het jaar”, zegt hoogleraar microbiologie Thijs Ettema (Wageningen Universiteit).
Waaraan kun je zien of er op een andere planeet leven is (geweest)? Om dat te onderzoeken moet je eerst begrijpen waarom leven op aarde mogelijk is.
Wat is belangrijker in de evolutie: gevoelig zijn voor genetische veranderingen of juist een beetje robuust? Een groot experiment in gist laat zien dat de meest succesvolle stammen ook steeds kwetsbaarder worden voor schadelijke mutaties.
Hoe besluit een cel dat het tijd is om zich te delen? Omdat dit veel energie kost, moet het precies op het juiste moment gebeuren. Dit lijkt de snelle toename van een heel instabiel eiwit te zijn.
Kunnen we het ontstaan van leven verklaren vanuit de natuurkunde? Nee, aldus Stuart Kauffman in zijn nieuwste boek A world beyond physics. Zijn ideeën prikkelen, maar zijn toon irriteert.