Mensen die als proefpersoon meedoen aan onderzoek naar een nieuw medicijn of een nieuwe behandeling vallen onder de ‘wet medisch-wetenschappelijk onderzoek bij mensen’ (WMO). Bij welk type onderzoek is WMO verplicht?

Iedereen laat wel eens bij de dokter of in het ziekenhuis bloed afnemen of een stukje weefsel onderzoeken. Maar wat het laboratorium van het ziekenhuis daar vervolgens mee doet, of dat we daar iets over te zeggen hebben, weten maar weinig mensen. Laat staan hoe dat geregeld is en waartoe.

Zolang de geneeskunde bestaat, hebben artsen geprobeerd behandelingen effectiever en minder belastend te maken. Om dat te bereiken is kennis nodig, kennis over oorzaken van ziekten, over het menselijk lichaam, over de opname en uitscheiding van voeding en vocht, over de werking van medicijnen,...

Bij proeven met kinderen is het verkrijgen van een zogenaamde ‘geïnformeerde toestemming’ een uitdaging. Weten kinderen waar onderzoek over gaat? Kunnen zij de informatie erover begrijpen? En zijn ze wilsbekwaam om zo’n belangrijke beslissing als die over onderzoeksdeelname te nemen?

Van ‘vrijwillige’ toestemming was bij de meeste experimenten vóór 1900 geen sprake, en zeker niet in de betekenis die nu aan die term wordt gegeven. Bij de behandeling van patiënten met ongeneeslijke kwalen voelden artsen zich vrij om ingrepen te doen die eerder tot de categorie ‘experimenten ...

Na de Tweede Wereldoorlog worden in verschillende westerse landen regels opgesteld voor medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen. Het voornaamste doel is de proefpersoon die deelneemt aan een wetenschappelijk onderzoek te beschermen en tevens de betrouwbaarheid van de onderzoeksgegevens t...

Op bijna elk gebied van de geneeskunde hebben artsen op hun eigen lichaam experimenten verricht. Vooral proeven die zij hebben gedaan met levende micro-organismen hebben sterk tot de verbeelding gesproken. Sommige experimenten hebben zelfs geleid tot een Nobelprijs, zoals die van Duitse arts W...

In biobanken zijn verzamelingen lichaamsweefsel of beelden van patiënten en gezonde personen opgeslagen. Het materiaal uit biobanken wordt gebruikt voor onderzoek naar de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of behandelingen.

De wet- en regelgeving voor mensgebonden onderzoek heeft heel wat voeten in aarde gehad. Ruim vijftig jaar na de Tweede Wereldoorlog is er in 1998 in Nederland een aparte wet voor medisch-wetenschappelijk onderzoek tot stand gekomen, met als belangrijkste doel de proefpersoon te beschermen.

Onderzoek naar een nieuw geneesmiddel bij mensen moet volgens de wet worden goedgekeurd door een medisch-ethische toetsingscommissie (METC). Maar hoe zit dat met maatschappelijk en gedragsonderzoek? Wanneer is iets medisch of niet-medisch? En als het niet-medisch is, hoeft het dan niet getoets...

Na de Tweede Wereldoorlog werd langzaam duidelijk welke gruwelijkheden zich in de concentratiekampen hadden afgespeeld onder het mom van medische wetenschap. Dit had echter niet direct een remmend effect op proeven met mensen. Pas in de jaren zeventig en tachtig kwam er in veel landen betere c...

Soms moet je als onderzoeker op een feestje uitleggen dat je proeven met mensen doet. De reacties zijn dan wisselend. Meestal overheerst de nieuwsgierigheid. Wat houden die proeven in? Is er een wetenschappelijke doorbraak te verwachten? Maar er is ook wantrouwen. Zijn die proeven veilig? Wete...

Om zieke mensen te genezen of te behandelen is kennis nodig. Kennis van de anatomie, van de werking van het menselijk lichaam en hoe ziekten ontstaan. Daarvoor zijn proefpersonen nodig, zowel gezonde vrijwilligers als patiënten. In het thema ‘Proeven met mensen’ wordt dat onderzoek van alle ka...

Veel van onze medische vooruitgang is mede te danken aan dierproeven. Studies met dieren helpen te begrijpen hoe ziekten ontstaan en hoe we ziekten kunnen behandelen en voorkomen. Daarnaast worden proefdieren ingezet om de werkzaamheid en veiligheid van mogelijke nieuwe geneesmiddelen te teste...

Onze huidige medische kennis hebben we onder meer te danken aan experimenten op mensen waar we niet graag aan herinnerd worden. Het ethisch besef van de risicovolle handelingen leek ver te zoeken. Totdat bizarre wantoestanden tijdens de Tweede Wereldoorlog iedereen weer met de neus op de feite...

De laatste jaren hebben veel wielrenners toegegeven dat ze doping gebruikten. Maar kunnen middelen als EPO (erythropoïetine) je nu echt de Tour de France laten winnen?

Jaarlijks krijgen tienduizenden patiënten in Nederland te horen dat zij zijn uitbehandeld of lijden aan een ziekte die onbehandelbaar is. Terwijl sommige patiënten zullen berusten in hun lot, zullen andere patiënten gaan zoeken en zich afvragen: ‘Is er dan echt niks? De ontwikkelingen in de ge...

Veel proefpersonen zijn het grootste deel van de tijd gewoon thuis. Hoe kun je gewenste en ongewenste effecten dan meten? Apps voor de mobiele telefoon bieden uitkomst.

Bij medisch onderzoek naar een nieuw geneesmiddel bij vrijwilligers wordt gekeken naar de veiligheid. De genezende werking blijft daarbij buiten beeld. Hierop wordt een uitzondering gemaakt wanneer het bepaalde acute infectieziekten betreft. Gezonde vrijwilligers worden dan bewust blootgesteld...

Je komt ze overal tegen, in kranten en tijdschriften en op websites: advertenties die werven voor proefpersonen. ‘Gezocht: Gezonde mannen, 18-55 jaar voor een onderzoek naar de veiligheid en werking van een nieuw middel voor de behandeling van migraine. Meld u aan op…’ gevolg...

Er wordt een heleboel medisch-wetenschappelijk onderzoek gedaan. Nog steeds is veel onderzoek overbodig, slecht uitgevoerd, slecht gerapporteerd of niet direct relevant voor patiënten. Hoe kunnen we dit verbeteren?

Al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw bestaat de behandeling van eczeem uit het verbeteren van de droge huid met neutrale zalven of crèmes (zonder medicatie) en het toepassen van smeersels met corticosteroïden, de hormoonzalven. Onderzoek naar nieuwe smeermiddelen is lastig.

Bij ieder medicijn, hoe goed getest ook, kunnen bijwerkingen optreden. Wat weten we eigenlijk van bijwerkingen als een geneesmiddel op de markt komt en hoe wordt de relatie tussen bijwerkingen en geneesmiddelen daarna nog onderzocht?

Het uitvoeren van goed en verantwoord medisch-wetenschappelijk onderzoek met patiënten of gezonde vrijwilligers is een geweldige klus. Het is een mooie klus, omdat hij bijdraagt aan het vergroten van de mogelijkheden ziekten te voorkomen en te behandelen. Maar het is ook een grote klus, omdat ...

Tests op proefdieren moeten uitwijzen of een nieuw medicijn veilig is. Soms gaat het daarna toch nog mis en blijkt het medicijn niet geschikt voor mensen. Om toxiciteit beter te kunnen testen, worden nu modellen ontwikkeld met menselijke cellen.

Een levende cel werkt niet alleen door een samenspel van biochemische reacties, er komt ook mechanica bij kijken. Marileen Dogterom (TU Delft) onderzoekt hoe duw- en trekkrachten in de cel ervoor zorgen dat alles op de juiste plek terechtkomt. Dat gebruikt ze om, op termijn, een synthetische c...

Is het een jongen of een meisje?’ De eerste vraag die bij de geboorte van een kind wordt gesteld illustreert dat het verschil tussen mannen en vrouwen een van de belangrijkste verschillen is tussen mensen. Maar dit verschil geeft ook aanleiding tot seksisme: het discrimineren op grond van gesl...

Zowel bij de mens als zijn huisdieren zijn er nu verschillende ‘rassen’, als we deze beladen term nog mogen gebruiken. Maar wat is een ras en hoe gaan we daarmee om?

Lang is gedacht dat aan de praktijken van de eugenetica vanwege de racistische teneur met het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 een einde zou zijn gekomen. Dat is helaas een misvatting. Er zijn tal van voorbeelden in binnen- en buitenland die het tegendeel bewijzen. Zo bleven de strenge...

Wanneer er oorlog is in Afrika, hoor je het woord onvermijdelijk voorbijkomen in de media: stammenstrijd. Het begrip ‘stam’ wordt heel vaak gebruikt om conflicten op het Afrikaanse continent of in het Midden-Oosten te begrijpen.