Bij Vikingen denken we aan woeste Scandinaviërs die plunderend door West-Europa voeren. Dit klopt, maar toch ook weer niet. Het boek Wij Vikingen geeft de laatste inzichten over de Vikingen en wat hun relatie was met Nederland.
Tuinen waren erg belangrijk in de middeleeuwen, niet alleen om er groenten en geneeskrachtige kruiden in te kweken, maar ook als lusthof om je in het paradijs te wanen. Deze universele tuin is nu het thema van de nieuwe tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden.
Dat het Nederlands veel woorden uit het Frans heeft geleend is algemeen bekend. Maar in de vroege middeleeuwen gold het omgekeerde. De vergelijkende taalwetenschap werpt nieuw licht op deze kwestie.
De beroemde koning Artur, heeft hij nu bestaan of niet? Wetenschappers zijn het er nog steeds niet over eens. Jozef Janssens denkt er het zijne over en beschrijft aan de hand van historische teksten de ontwikkeling van een Keltische krijger tot hoofse koning.
In middeleeuwse boeken staan vaak de meest schitterende en kleurrijke afbeeldingen. Deze miniaturen zijn voor het eerst grootschalig onderzocht én vormen het onderwerp van een nieuwe tentoonstelling.
De vroege middeleeuwen waren eeuwen van vooruitgang, waarin volken door heel Europa kennis en goederen uitwisselden. Dit is alleen niet het beeld dat we hebben over deze tijd, en daar wilde het Allard Pierson Museum iets aan doen.
Ierse monniken wisselden in hun geschriften tussen Iers en Latijn. “Een beetje zoals Nederlandse managers regelmatig switchen naar het Engels”, aldus Nike Stam. Zij promoveerde deze maand op een bijzonder middeleeuws handschrift.
Voor het eerst gaat een Spinozapremie naar de filosofie. Lodi Nauta van de Rijksuniversiteit Groningen wint dit jaar een premie van 2,5 miljoen euro van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Hij doet onderzoek naar de geschiedenis van de filosofie. “Sparren me...
Niet eerder werd een overzichtsstudie gedaan naar kleding in vroegmiddeleeuws Nederland. Chrystel Brandenburgh promoveerde onlangs op dit onderwerp en deed enkele bijzondere ontdekkingen over het kleedgedrag van onze voorouders.
Vikingen zijn hot. History Channel zendt nu het vierde seizoen uit van de gelijknamige serie met ex-onderbroekenmodel Travis Fimmel in de hoofdrol. Hierin zeilen Deense mannen en vrouwen eind 8e eeuw naar het westen om de boel te plunderen. Dit levert bloederige veldslagen, intriges...
Handelsschepen voeren eeuwenlang de haven van Kampen in en uit. In 2012 zijn daar vlakbij, in de IJssel, drie middeleeuwse scheepswrakken gevonden. Het belangrijkste wrak, de kogge, zal 10 februari 2016 geborgen worden. Kennislink sprak met een maritiem archeoloog over deze zogenoemde IJsselko...
Sinds september wordt er full-time gewerkt op de IJssel. Hier proberen archeologen, duikers, schippers en technici een schip te bergen dat hier bijna 600 jaar geleden zonk. De bergers voeren een technisch hoogstandje uit voor een van de meest complexe Nederlandse archeologische operaties van d...
In navolging van de middeleeuwse Italiaanse handelscentra in luxeproducten, sloten ook Noord-Europese steden een handelsverbond: de Hanze. Vanaf de twaalfde eeuw zorgde de handel voor rijkdom en de broodnodige consumptiegoederen voor de groeiende steden. Het schip dat tussen de Hanzesteden voe...
Het uitbaggeren van de rivier de Vecht was een megaproject. Niet eerder was er een rivier van bijna vijftig kilometer lang in één keer onder handen genomen. De Vecht was überhaupt nog nooit uitgebaggerd. Archeologen diepten tweeduizend jaar aan vondsten op: van Romeinse togaspelden tot aan wap...
Iedereen weet dat woorden als chill, cool en awkward uit het Engels komen. Maar ook in de Oudheid heeft het Nederlands woorden uit andere talen geleend. Het woord kaas is zo’n woord. Door de taalkundige ontwikkeling van dit van oorsprong Romaanse woord...
Op 10 december 2014 gaat hij in première: deel drie van The Hobbit. Tolkiens Midden-aarde komt op velen magisch over, maar is grotendeels gebaseerd op realiteit. Tolkien putte namelijk inspiratie uit de taal en literatuur van middeleeuws Engeland.
In Oegstgeest is een unieke zilver-met-gouden schaal gevonden uit 600 na Christus. De vondst toont volgens Leidse archeoloog Jasper de Bruin aan dat bij Oegstgeest een internationale handelsnederzetting lag.
De Nederlandse arts en ‘mensenrechtenverdediger avant la lettre’ Jan Wier protesteerde in de zestiende eeuw als een van de eersten tegen heksenvervolgingen. Zijn biograaf Vera Hoorens vraagt zich af of hij dat uit mededogen voor de onschuldige vrouwen deed of dat Wier stiekem ook a...
Ineens doken ze in de dertiende eeuw op: portolaankaarten, verbluffend nauwkeurige zeekaarten met kustlijnen die bijna even gedetailleerd zijn als die op moderne kaarten. Ze werden gemaakt met technieken die in die tijd helemaal niet bekend waren, stelt Roel Nicolai in zijn proefschrift. De mi...
Deze week vielen Russische troepen Oekraïne binnen. Jarenlange spanningen zijn daarmee tot een dramatisch hoogtepunt gekomen. Maarten Muns analyseerde in 2014 waarom Oekraïne voor de Russen zo belangrijk is
In de Nederlanden gingen in de late Middeleeuwen nogal wat mythologische verhalen over de Trojaanse oorlog rond. Door historici zijn ze lang afgedaan als bizarre historische uitwassen en werden ze vaak genegeerd. Neerlandica Wilma Keesman (UvA) onderzocht deze Troje-sagen in de Nederlanden. Zi...
Middeleeuwse kopiisten – professionele schrijvers die teksten kopieerden door ze over te schrijven – hadden vaak meer voor ogen dan alleen het maken van een nauwgezette kopie. Vooral bij teksten die bedoeld waren om hardop te worden voorgelezen pasten zowel kopiisten als gebruikers...
Neerlandicus Frits van Oostrom publiceerde dit jaar ‘Wereld in Woorden’, over de opbloeiende Nederlandse literatuur in de door rampen geteisterde veertiende eeuw. Hadden pest, overstromingen en klimaatverandering een positief effect op de ontluikende schrijfcultuur? En hoe gaat zo&...
De Duitser Johannes Gutenberg zette ergens tussen 1440 en 1450 voor het eerst in Europa individuele metalen letters achter elkaar om zo sneller dan ooit teksten te kunnen drukken. Al snel veroorzaakte de techniek een ware revolutie. Maar het leven van Gutenberg kende een hoop tegenslagen. R...
De hygiënische omstandigheden waren niet bijster florissant in de middeleeuwen, met alle gevolgen van dien. Uit recent bestudeerde uitwerpselen van kruisvaarders blijkt dat zij veel last hadden van darmparasieten. Deze hongerige gasten maakten extra slachtoffers in tijden van voedseltekort.
‘Ongelijkheid’ is het thema van de Maand van de filosofie. Verschillen tussen volken en etnische vooroordelen, zoals humorloze Duitsers en koele Engelsen zijn, bestaan allang. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn ze geen product van negentiende-eeuws nationalisme; ze z...
De Boekenweek begint weer en boekhandelaren verkopen steeds minder boeken. De contouren van onze commerciële boekhandel ontstonden voor het eerst in de middeleeuwen. En ook toen moest de branche zich uiteindelijk opnieuw uitvinden.
In 1212 vond er in Duitsland en Frankrijk iets bijzonders plaats. Duizenden kinderen verenigden zich om op kruistocht naar Jeruzalem te gaan. Vrijwel iedere Nederlander kent dit verhaal dankzij het populaire kinderboek Kruistocht in spijkerbroek uit 1973. Dat er ooit een kinderkruisto...
In de rijke middeleeuwse boekencollectie van de Universiteits Bibliotheek in Leiden is een bijzonder manuscript ontdekt. Het betreft een boek uit de eerste helft van de elfde eeuw dat volledig vervaardigd is uit afval van de verwerking van dierenhuiden tot perkament. Het manuscript toont aan d...
Het thema van de Maand van de Geschiedenis 2013 is Vorst & Volk, vandaar een terugblik op de heersers in Nederland door de eeuwen heen. In de 13e eeuw was de populaire graaf Floris V de belangrijkste bestuurder in ons land. Zijn verraderlijke moord is nog steeds niet onomstreden.