Lieven Scheire is cabaretier, natuurkundige en wetenschapscommunicator. Hij toert door België en Nederland met zijn theatercollege ‘Live in Nerdland: DNA’. Deze show gaat over de technische mogelijkheden van genbewerkingstechniek CRISPR-Cas en ethische vraagstukken die daarmee gepaard gaan. Tijdens het DNA-festival in NEMO zal hij een deel van zijn show opvoeren.
Hoe heb jij te maken met CRISPR-Cas in je werk?
“In de wetenschapscommunicatie was CRISPR-Cas in het begin een wow-verhaal waarmee je interesse van het publiek wekt. Nu is de technologie van een sci-fi scenario actualiteit geworden. Dat komt vooral door de Chinese biofysicus Jiankui He die het DNA van een paar embryo’s aanpaste. De dag voordat hij zijn werkwijze op internet zette, dachten mensen nog dat het nog zeker vijf jaar zou duren voor iemand zo’n experiment zou doen.”
Is deze techniek belangrijk voor jouw werk en waarom?
“De techniek is intrigerend en het wordt maatschappelijk steeds dringender om goed naar de techniek te kijken. Als entertainer op een podium is het daarom een dankbaar onderwerp. Je kunt mensen ermee laten schrikken want ze hebben nog weinig besef van de consequenties van de techniek. Ook de mensen die de regelgeving maken hebben dat besef nog niet. Dus zolang er nog geen regels zijn, kunnen cowboys ermee aan de haal gaan.”
Hoe sta je tegenover het aanpassen van embryo DNA?
“Als het veilig en foutenvrij kan, vind ik het een nuttige aanvulling op de geneeskunde. Je kunt er ziektes mee voorkomen die al generaties in een familie zitten. Maar als de techniek gebruikt gaat worden om psychopaten te creëren voor een beleggingsbedrijf of het leger, zeg ik nee. “Alleen waar ligt de grens ligt waarvoor we de techniek gaan gebruiken? Die vraag is moeilijk. De mogelijkheden liggen op een spectrum, tussen zware en lichte aandoeningen en tussen karakter en talenten. Waarschijnlijk gaan we de zware aandoeningen wel aanpassen met CRISPR, maar de talenten niet.”
Denk je dat we die techniek in de toekomst zullen gebruiken in de menselijke voortplanting?
“Ik verwacht van wel. Jiankui He had het ego om zijn werkwijze op Youtube te zetten. Maar ik verwacht de experimenten elders nog steeds plaatsvinden. In Rusland zijn ze al aan het vergaderen om behandelingen toe te staan. Je kunt deze techniek niet nog tien jaar in de fles laten.”
Wat vind jij het meest veelbelovende experiment met CRISPR tot nu toe?
“Vorige maand verscheen er een studie over immuuntherapie waarbij CRISPR gebruikt is. Van een Amerikaanse vrouw met sikkelcelziekte zijn de stamcellen uit haar beenmerg gehaald en die werden met CRISPR aangepast. Met chemotherapie is toen het overige beenmerg verwijderd en het aangepaste beenmerg is later weer teruggezet. Ze lijkt nu oké.”
Welke kansen of zorgen zie jij bij het behandelen van embryonaal DNA?
“Wie geen zorgen heeft is naïef denk ik. Dat is de kracht van alles: je kunt het goed en slecht gebruiken. In het boek dat ik schreef over DNA, plaatste ik een quote van Richard P. Feynman: “To every man is given the key to the gates of heaven. The same key opens the gates of hell.” Elke grote ontdekking is een middel om het leven te verbeteren, maar hetzelfde middel kan ook de hel zijn. “Ik denk dat dit een grote uitdaging is voor deze generatie van genetici. Wat is het juiste tempo? Hoe gaan we wel vooruit, maar niet te snel?”