May-Britt Moser: Ruimte, tijd en geheugen

Waarschijnlijk is het nu in het algemeen lastiger om grote wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Maar zeker als vrouw in een mannenwereld en zeker wanneer je tussen de experimenten en fondsaanvragen ook nog moeder wordt. Natuurlijk zijn er ook hedendaagse vrouwelijke voorbeelden in de wetenschap. Voor mij is dat de Noorse psychologe May-Britt Moser. In 2014 ontving zij samen met haar man Edvard Moser en de Amerikaan John O’Keefe de Nobelprijs voor de Fysiologie en Geneeskunde. Al kwam dat nogal als een verrassing voor haar.

“Ik zat in een vergadering. Het was interessant en het liep uit. Daarna had ik nog een andere vergadering. Toen werd ik gebeld. Ik zag dat en dacht: ‘Nee, ik herken dat nummer niet, ik wil niet praten met deze persoon want ik ben druk. En toen dacht ik: misschien moet ik deze toch maar opnemen.’ Dat deed ik en ik hoorde dat het Göran K. Hansson (red: lid van de Nobelprijs commissie) was. Toen dacht ik: ‘Huh, waarom bel jij mij? (lachend)’ en ik dacht misschien is dit iets serieus. Dus ik ging naar mijn kantoor. Toen ik me realiseerde dat het over de Nobelprijs ging, dacht ik: ‘Misschien wil hij mij vragen om commentaar te geven op het werk van een Nobelprijswinnaar. Laat ik er maar even voor gaan zitten.’ Toen zei hij: “Nee, het gaat om jou! Jij, Edvard en John hebben de Nobelprijs gekregen”. En ik zei: “Nee, ik geloof je niet, alsjeblieft zeg. Kan je me een e-mail sturen zodat ik het kan lezen? Want ik geloof mijn oren niet.”

College over plaatscellen en rastercellen

In het tweede jaar van mijn Bachelor (in 2010) leerde ik het onderzoek van Moser, Moser en O’Keefe kennen tijdens een college in Dunedin, Nieuw-Zeeland. Ik volgde daar een half jaar lang verschillende vakken, waaronder neurofysiologie. Tijdens dit vak vertelde mijn favoriete docente over dit onderzoek. Ze stak haar enthousiasme niet onder stoelen of banken: dit was echt fan-tas-tisch en interessant!

Wat maakt haar werk nu precies zo interessant en wie is May-Britt Moser precies? Ik navigeer je door haar onderzoeksgebied, en vertel je iets over haar achtergrond, en het belang van haar werk.
May-Britt Moser is een Noorse psychologe met een PhD in neurofysiologie die samen met haar man Edvard Moser en de Amerikaan John O’Keefe onderzoek deed naar gespecialiseerde cellen in de hersenen die belangrijk zijn voor het onthouden en herkennen van locaties.

O’Keefe beschreef in de jaren 70 de zogenaamde ‘plaatscellen’ (‘place cells’) gelegen in een hersengebiedje genaamd de hippocampus. Hij ontdekte dat specifieke plaatscellen reageren op specifieke locaties: sommige plaatscellen zijn geactiveerd wanneer de rat op plaats A is, andere plaatscellen zijn geactiveerd wanneer de rat op plaats B is.
Hoe kwam hij daarachter? Hij deed metingen in het brein van ratten, terwijl deze ratten rondliepen in een grote kooi. Later ontdekte hij dat deze plaatscellen ook een geheugenfunctie hebben en ook op lange termijn hetzelfde blijven doen. Het leek er dus op dat hij een soort interne plattegrond had ontdekt.

De wetenschappers hebben met hun fundamentele onderzoek bij ratten vooral laten zien hoe complexe cognitieve functies, zoals het combineren van informatie ruimte, tijd en geheugen, in het brein werken. Wat de studie zo krachtig maakt is dat het ook helpt te begrijpen wat er bijvoorbeeld bij Alzheimer patiënten in de hersenen gebeurt wanneer zij hun omgeving niet meer herkennen.

De Mosers werken nu bij het NTNU in Noorwegen. May-Britt laat zien hoe succesvol je kan zijn als je je passie volgt en ook hoe je een carrière samen kan gaan met privéleven.