Discussiëren kun je leren

Complexe maatschappelijke problemen bespreekbaar maken onder jongeren is ontzettend belangrijk, leerde ik afgelopen maand. Ik was jurylid tijdens de halve finale van de Amsterdamse Debatbattle van Discussiëren Kun Je Leren (DJKL) en gaf een gastcollege als Face of Science aan 5-VWO’ers over het ontnemen van het Nederlanderschap van terroristen. En zo ontdekte ik het belang om meer ruimte beschikbaar te maken om leerlingen jong te betrekken bij discussies over moeilijke maar maatschappelijk relevante onderwerpen.

22 mei 2018

Met bevlogenheid steekt een jongen achterin de klas zijn hand op als ik tijdens het gastcollege op het Odolphus college in Tilburg vraag of het afpakken van het Nederlanderschap een effectieve manier is om terrorisme te bestrijden. Hij zegt vol zelfverzekerdheid: “Mensen die ervoor kiezen om zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie en naar het buitenland afreizen zijn zo fout bezig. Waarom moeten we ze terug laten komen? Ze zijn een gevaar voor de samenleving dus laat ze maar daar.” Bovendien, gaat hij verder, als iemand nog een andere nationaliteit heeft dan kan het land waar diegene echt vandaan komt de verantwoordelijkheid nemen over die persoon.

Debatteren met scholieren bij Discussieren Kun Je Leren, waar ik bij was als jurylid.
Sangita Jaghai voor NEMO Kennislink

Beduusd

Hij is overtuigd van burgerschapsontneming als redmiddel en een deel van de klas is het met hem eens. Ze laten dit merken door hard JA te knikken. Het valt me op dat een groot deel van de klas bedenkelijk al dan niet beduusd kijkt en stilletjes nadenkt over de vragen die ik stel over de effectiviteit van het afpakken van de nationaliteit. Is ontneming nog steeds effectief als het alleen maar geldt voor mensen met meer dan één nationaliteit? Hoe weten we of iemand die is afgereisd naar Syrië met een bepaalde ideologie daadwerkelijk een terroristische daad heeft gepleegd? En bestaan er effectievere maatregels om terrorisme te bestrijden of controle te houden over deze mensen?

Sommigen zeggen zachtjes: “Hoeveel terroristen hebben dan alleen de Nederlandse nationaliteit en kunnen dus terugkeren? En wat als mensen spijt hebben van hun besluit om naar het buitenland af te reizen?” Terwijl hier wel over wordt nagedacht blijft een echte discussie hierover uit.

Het valt me tijdens het college op dat er in een klas zoveel uiteenlopende opvattingen bestaan over burgerschapsontneming als maatregel om terrorisme te bestrijden. Een aantal denken dat het goed is om bijvoorbeeld IS-strijders niet naar Nederland te laten terugkeren omdat ze er zelf voor gekozen hebben. Bij terugkeer zijn ze een gevaar voor de samenleving want een gevangenisstraf is immers niet levenslang. Anderen denken dat ze juist wel terug moeten komen omdat het Nederlandse burgers zijn en dus ook de verantwoordelijkheid van Nederland is om hiermee om te gaan en nu vormen ze een gevaar voor de mensen daar. Nu laten we deze mensen ‘loslopen’ en zijn ze een gevaar voor Nederland maar ook voor de rest van de wereld. Ondanks dat leerlingen zo verschillend denken zie ik dat het bespreekbaar maken uitblijft. En dat is jammer, want van de argumenten van de anderen en luisteren naar elkaar leer je heel veel.

Om ervoor te zorgen dat mensen zich voldoende comfortabel voelen om hierover in discussie te gaan is het ontzettend belangrijk om van jongs af aan complexe problemen in de maatschappij bespreekbaar te maken, samen kritisch na te denken en met respect naar elkaar te leren luisteren. Juist ook om soms ongenuanceerde opvattingen bespreekbaar te maken en niet bang te zijn voor heftige reacties.

Finale

Dit is precies wat stichting Discussiëren Kun Je Leren doet. Tijdens de jaarlijkse Amsterdamse Debatbattle strijden 1900 basisschoolleerlingen om een plekje in de finale. Ik was uitgenodigd als jurylid voor een van de voorrondes in de halve finale. Op een waanzinnig leuke manier (met muziek, dansen, optredens en natuurlijk debateerrondes) gingen groepjes van acht kinderen met elkaar in discussie over onderwerpen als jezelf beschermen tegen social influences en social media, de verantwoordelijkheid van volwassenen om te leren omgaan met relaties en de rol van scholen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. Bekijk de video hieronder:

Leren discussiëren

Het belang van leren discussiëren is steeds meer zichtbaar en het onderwijs kan hierop inspelen. Steeds meer gebeurt het namelijk dat docenten moeilijke thema’s zoals terroristische aanslagen, homoseksualiteit en vrijheid van meningsuiting mijden uit angst voor heftige reacties. DJKL draagt bij aan verandering hierin omdat ze ruimte creëren voor kinderen om te leren discussiëren met behulp van spelregels. Ze leren op vroege leeftijd dat ze beladen onderwerpen bespreekbaar kunnen maken omdat iedereen zich aan de spelregels moet houden.

Zo moeten ze elkaar tijdens een discussie met respect behandelen, elkaar laten uitpraten en naar elkaar luisteren. Een mooi initiatief waar aandacht voor moet zijn binnen het onderwijscurriculum om kinderen uiteindelijk voor te bereiden op een actieve maatschappelijke rol in de samenleving- als betrokken burgers, maar ook als collega’s, toekomstige politici, docenten, wetenschappers en (in brede context) leiders van de wereld.