Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

De kleur van seks

Gloria Wekker doorbreekt witte onschuld

Marijke Naezer voor Nemo Kennislink

In Nederland is witheid in alle opzichten de norm. Gloria Wekker wijst met haar onderzoek op deze vorm van machtsongelijkheid en de structurele belemmeringen die ermee samengaan. Daarmee is haar werk voor mij een echte eye-opener.

Mijn eerste kennismaking met professor Gloria Wekker was in 2005, toen ik een gesprek met haar had om toegelaten te worden tot de Utrechtse master Genderstudies. Tijdens de voorbereiding op deze ‘sollicitatie’ had ik me onbewust een beeld van haar gevormd: een lange, blonde, witte vrouw met veel make-up.

Ik was dan ook even stil toen ik op de bewuste dag een Surinaams-Nederlandse, zwarte vrouw met dreadlocks ontmoette. Het was de eerste les die ik van haar leerde: zo kon een professor er natuurlijk ook uitzien! Hoe kon het dat dat geen seconde bij me op was gekomen?

Het ingewikkelde, pijnlijke antwoord kreeg ik in de jaren erna: in Nederland is witheid in alle opzichten de norm is. Ook aan de universiteit en ook binnen Vrouwenstudies/Genderstudies, waar vooral witte vrouwen de ervaringen van andere witte vrouwen bestuderen. Zwarte academici hebben te maken met structurele belemmeringen, zoals de onderschatting en ontkenning van hun expertise.

Blinde vlekken

Het onderwijs van Gloria Wekker was voor mij een eye-opener: ze wees op blinde vlekken en machtsongelijkheden, en liet zien hoe ik een betere wetenschapper kon worden door hier alert op te zijn. Welke onderzoeksvraag stel ik bijvoorbeeld en voor wie is die vraag relevant? Welke literatuur lees ik? Wie kies ik als onderzoeksparticipanten? Hoe geef ik resultaten weer? Welke bijeenkomsten bezoek ik? Wie nodig ik uit als spreker? Welke andere wetenschappers volg ik via sociale media en van wie deel ik de berichten?

Machtsongelijkheden zijn uiteraard ook relevant voor mijn huidige onderzoeksonderwerp: seksualiteit. Dat seksualiteit verweven is met gender (ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid) is inmiddels gemeengoed. Maar, zo laat Wekker zien, ook andere categorieën, zoals etniciteit en klasse, kunnen een rol spelen. Haar inspirerende tip om daar alert op te blijven: stel de andere vraag.

In haar nieuwste boek White innocence (2016) analyseert Wekker de sporen die het koloniale verleden heeft nagelaten in de Nederlandse samenleving. In 2017 verscheen de Nederlandse vertaling

Als je bijvoorbeeld onderzoek doet naar beeldvorming over gender en seksualiteit, vraag dan ook: welke rol speelt etniciteit? Dan zie je bijvoorbeeld dat zwarte mannen vaak als seksuele roofdieren worden neergezet, terwijl seksueel geweld door witte mannen wordt gebagatelliseerd. Ook seksuele stereotypen over vrouwen zijn niet voor alle etnische groepen gelijk. Zo zien we Islamitische vrouwen als seksueel onderdrukt, zwarte vrouwen als hyperseksueel, Aziatische vrouwen als onderdanig, en witte vrouwen als de neutrale norm (Wekker, 2016, p32). Kortom: seks heeft een kleur, en dat vertaalt zich in machtsongelijkheden en stereotypen.

Kolonialisme

Wetenschappers als Gloria Wekker doorbreken de witte onschuld : de overtuiging dat vierhonderd jaar kolonialisme geen invloed heeft gehad op onze gewoontes en ideeën. De invloed van deze geschiedenis is moeilijk te zien als je zelf wit bent, en dat is precies wat het werk van Gloria Wekker zo belangrijk maakt. Het is dan ook niet meer dan logisch dat zij op 11 december 2017 de Joke Smit prijs won.

Alle negatieve reacties op dit nieuws vormen alleen nog maar meer bewijs dat vrouwen, en dan vooral zwarte vrouwen, in onze samenleving nog altijd minder serieus worden genomen. Zolang witte mensen nog verrast worden door het bestaan van een zwarte professor, is er werk aan de winkel, en ik gun iedereen een beetje van de kennis van Gloria Wekker om hiermee aan de slag te gaan.
Lees bijvoorbeeld dit of dit interview met haar, of bekijk haar lezingen op YouTube.

ReactiesReageer
Serie: Vrouwelijke profs
Huidige publicatie