De invloed van de oorspronkelijke bewoners op het Caribisch gebied

Wat was de impact van de oorspronkelijke bewoners van het Caribisch gebied op de wereldgeschiedenis? Daar wilden wij als wetenschappers graag achter komen door intensief samen te werken met de plaatselijke bewoners aan de tentoonstelling Caribbean Ties.

1 oktober 2020

Het Caribisch gebied is al 7000 jaar bewoond, door mensen die uit Midden- en Zuid-Amerika naar de eilanden trokken. Toch begint in veel boeken de vroege Caribische geschiedenis bij Columbus. De Europese invasie van het Caribisch gebied heeft een enorme impact gehad op zowel de Caribische als Europese samenlevingen.

Ondanks het belang hiervan is het overgrote deel van onze kennis van deze periode afkomstig van Europeanen. Dit is een eenzijdig verhaal, vanuit het perspectief van de kolonisatoren. Mede dankzij het archeologische onderzoeksproject NEXUS1492 en samenwerking met veel Caribische partners en onderzoekers weten we nu veel meer over deze tijd. Maar hoe deel je die kennis met meer mensen uit de regio en maak je ze daar onderdeel van?

Erfgoed inheemse bewoners

Bij het onderzoeksproject NEXUS1492 hield ik me, samen met veel anderen, bezig met het betrekken van niet-wetenschappers bij het onderzoek naar de archeologie en erfgoed van inheemse Caribische bewoners. Samen met mensen uit verschillende eilanden hebben we in een traject van twee jaar de tentoonstelling Caribbean Ties ontwikkeld. Deze tentoonstelling gaat over de grote impact van de oorspronkelijke bewoners van het Caribisch gebied op de wereldgeschiedenis en daarmee de wereld zoals we die nu kennen, aan de hand van de laatste wetenschappelijke bevindingen van het onderzoeksproject NEXUS1492. Daarbij werkten zowel wetenschappers als bewoners intensief samen aan de invulling van de tentoonstelling.

Caribbean Ties workshopgroep bij het CISAT in Holguin, Cuba.
Tibisay Sankatsing Nava/CISAT Holguin

De tentoonstellingsontwikkeling begon met workshops in musea, buurtcentra, universiteiten, en met overheden op verschillende eilanden. Tijdens de workshops deelden we ideeën en probeerden deelnemers samen een aantal vragen te beantwoorden, zoals: ‘Als de bezoeker 1 ding onthoudt van haar bezoek aan de tentoonstelling, wat moet dat zijn? en Welk verhaal moet in de tentoonstelling komen?’

Een voorbeeld die in de tentoonstelling terecht is gekomen gaat over taal. Wist je dat sommige woorden die we in het Nederlands gebruiken uit Arawakse Caribische talen afkomstig zijn? Denk aan woorden zoals barbecue (barbacoa) en orkaan (uracan). Zo hebben we twee jaar lang op verschillende eilanden (en in Nederland!) workshops gehouden om samen de tentoonstelling te ontwikkelen.

Caribbean Ties workshop in Dominicaanse Republiek, met collega’s Arlene Alvarez (Dominicaanse Republiek), Suzette Boekhoudt(Aruba) en Diederik Veerman (Nederland).
Tibisay Sankatsing Nava voor NEMO Kennislink

1 project, 12 tentoonstellingen

Toen we eenmaal het ontwerp hadden gekozen gingen de verschillende partners aan de slag met het lokaliseren van de tentoonstelling. Op elk eiland werden locatie-specifieke objecten gekozen, zoals lokale planten, kruiden en specerijen.

Op Dominica legde Prosper verse planten, groente en fruit uit zijn tuin in de tentoonstelling.
Caribbean Ties/NEXUS1492

De tentoonstelling is zestalig: hij is gemaakt in het Nederlands, Engels, Spaans, Frans, Papiamento en Creool uit Haïti. Uiteindelijk hebben we dus op 12 verschillende locaties een Caribbean Ties-tentoonstelling, met een gemeenschappelijk verhaal, in de verschillende talen en met lokaal relevante teksten, voorbeelden en objecten. Mijn allerbelangrijkste taak was zorgen dat de partners tevreden waren met zowel het proces als het uiteindelijke resultaat.

Ook in het Museon is de tentoonstelling gelokaliseerd. Bij de opening van de tentoonstelling stond een wereldkaart, met de vragen: Waar liggen jouw roots en waar woon je nu?
Museon/Kilian Moesker

Samenwerken met niet-wetenschappers

Vaak ontstaan tentoonstellingen heel anders. Medewerkers van een musea (een conservator, tentoonstellingmaker, communicatiemensen) bepalen waar een tentoonstelling over gaat, als buitenstaander heb je vaak niet zoveel te zeggen over de inhoud. Daarom vind ik dit soort samenwerkingen binnen de wetenschap heel interessant. Heel lang werd door een hele kleine, exclusieve groep bepaald wat voor onderzoek er gedaan werd. En dit gaat eigenlijk nog steeds zo. Daarbij zijn universiteiten zelf ook nog grotendeels wit en de hoogleraren grotendeels man.

Met Caribbean Ties werd duidelijk dat het veel oplevert als we samen met niet-wetenschappers onderzoek ontwikkelen, uitvoeren en publiceren. Met meer dan 20 partners hebben we Caribbean Ties uiteindelijk gezamenlijk vormgegeven. In 2019 zijn tegelijkertijd 12 tentoonstellingen geopend in 12 verschillende landen, en ondertussen reist Caribbean Ties verder.

Dit was de aanleiding voor mijn onderzoeksproject, waarin ik probeer uit te zoeken of co-creatie kan bijdragen aan meer perspectieven en inclusieve praktijken in de wetenschap. Dit is een spannende en ingewikkelde vraag, maar gelukkig ben ik nog maar net begonnen en nog lang niet klaar met het onderzoeken van het belang van maatschappelijke impact.

Caribbean Ties is tot nu toe in de volgende landen geweest: Aruba, Barbados, Cuba, Dominica, Dominicaanse Republiek, Grenada, Guadeloupe, Haïti, Martinique, Nederland, Puerto Rico, Saba, St. Eustatius, en Suriname.
Caribbean Ties Nederland/Museon

Caribbean Ties was tussen mei 2019 en september 2020 in het Museon in Den Haag en is tot 18 oktober 2020 te zien in het Bijlmerparktheater in Amsterdam.