Vanaf de grond bezien is een onbewolkte hemel blauw. Blauw is ook de kleur van de dampkring zoals die vanuit de ruimte wordt waargenomen. En niet alleen van de aardse dampkring. Waar komt die kleur vandaan?

Bijna een eeuw na Einsteins algemene relativiteitstheorie erbazen wetenschappers zich nog steeds over de gevolgen ervan. Zo wordt licht volgens Einstein afgebogen door zware massa’s en kunnen sterrenstelsels als lenzen dienen voor licht van verder uit het heelal.

Sterren ontstaan uit grote stofwolken die zich onder invloed van hun eigen zwaartekracht langzaam samentrekken. Hoe dat gaat en hoe daaruit dan sterren en planetenstelsels ontstaan heeft de Hubble-ruimtetelescoop op bijzonder mooie wijze aan het licht gebracht. Dit geeft een fascinerend beeld ...

Ook boven de wolken kan het behoorlijk slecht weer zijn. Tijdens zware onweersbuien kunnen hier enorme lichtflitsen met een lengte van tientallen kilometers ontstaan. Omdat ze boven de wolken en altijd samen met gewone bliksemschichten optreden, zijn ze vanaf de grond lastig te bestuderen. Maa...

Het klinkt misschien wat vreemd, maar de aantrekkingskracht van de aarde laat zich juist vanuit de ruimte heel goed meten. Sinds een aantal jaren draaien twee bijzondere satellieten om onze planeet, die voortdurend bezig zijn met het in kaart brengen van het mondiale gravitatieveld. Het betref...

De Europese ruimtesonde Smart-1 bevindt zich nu in de greep van de maan. De maansonde heeft er ruim een jaar over gedaan om onze naaste buur te bereiken, maar daardoor is veel brandstof, dus gewicht en geld uitgespaard. Smart-1 is de eerste maansonde van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA....

Op 26 oktober jl. vloog de Amerikaanse ruimtesonde Cassini dicht langs de grootste Saturnusmaan, Titan. Daarbij werd het maanoppervlak tot op 1174 kilometer genaderd. Voor het eerst kon een glimp worden opgevangen van wat er onder het dichte wolkendek van dit bijzondere hemellichaam schuilgaat...

Volgens de huidige inzichten is het 13,7 miljard jaar geleden dat het heelal ontstond. Stukje bij beetje slagen sterrenkundigen erin steeds meer puzzelstukjes uit de begintijd te verzamelen. Een van de middelen die men daarbij gebruikt is het maken van lang belichte opnamen, waarop melkwegstel...

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA begonnen met het ontwikkelen van een programma met als doel: Europeanen op Mars in 2033. De naam van het programma is Aurora.

Gravity Probe B: The Relativity Mission. Het is een titel waar Steven Spielberg jaloers op kan zijn. Op dinsdag 20 april jl. werd vanaf Vandenberg Air Force Base in Californie de Boeing Delta II raket met aan boord de Gravity Probe B gelanceerd. Doel van deze sonde, waarvan de ontwikkeling maa...

De zwaarste onweersbuien die in het zomerhalfjaar optreden, maken gewoonlijk deel uit van een groter georganiseerd geheel. Meteorologen duiden zo’n onweersstoring meestal aan als ‘Mesoscale convective system’, afgekort MCS. Zo’n MCS bestaat uit verscheidene onweersbuien, georganiseerd in een l...

Je moet nooit ‘nooit’ zeggen. Wat aanvankelijk onmogelijk lijkt, blijkt soms naderhand toch te kunnen. Lange tijd hebben we gedacht dat we nooit directe waarnemingen zouden kunnen verkrijgen van het binnenste van de zon, en dat we nooit door de zon heen afbeeldingen konden verkrijg...

De wereldgemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak is sinds 1860 met ongeveer 0,6 graden toegenomen. Het is opmerkelijk dat zes recente jaren in ieder geval de warmste jaren waren sinds 1860 en waarschijnlijk zelfs in duizend jaar.

Gedurende hun laatste levensdagen doorlopen sommige sterren die vergelijkbaar zijn met onze zon een bijzondere fase. De sterren hebben dan een compleet andere chemie dan andere stervende sterren, gekenmerkt door een zeer sterke sterrenwind. De samenstelling van deze winden is echter verre van ...

In de ruimte wemelt het van de polycyclische aromatische koolwaterstofmoleculen, kortweg PAKs. Ze zijn in feite een vorm van interstellaire milieuvervuiling, die afkomstig is van sterren. De PAKs zenden een karakteristieke vorm van infraroodstraling uit, die met de ISO-satelliet in volle glori...

In november 1995 werd het Infared Space Observatory (ISO) gelanceerd. Deze telescoop heeft zeer veel met stof omringde sterren bestudeerd in het golflengtegebied tussen 2 en 200 mm. Dit heeft het beeld dat astronomen van stof hadden sterk veranderd. Voor de lancering dacht men dat het ruimtest...

In 1600 werd Giordano Bruno op last van de inquisitie in Rome levend verbrand voor vele ketterijen, waaronder de gedachte dat de sterren wel eens verre zonnen zouden kunnen zijn, omringd door planeten die bewoond worden door levende, intelligente wezens. Bruno’s lichaam verkoolde, maar z...

Op 8 februari 2004 werd de Oosterscheldekering voor de tweede maal in korte tijd gesloten. De daaraan voorafgaande sluiting had slechts zo’n zes weken eerder plaatsgevonden, namelijk op 21 december 2003. Vóór die datum moeten we maar liefst zeven jaar teruggaan om een situatie te vinden waarbi...

Een martelgang. Zo zou je het verhaal van de Hubble-ruimtetelescoop kunnen samenvatten. Zonder de Space Shuttle zou ‘Hubble’ waarschijnlijk nooit van de grond zijn gekomen. Maar nu lijkt datzelfde ruimteveer een blok aan zijn been te worden. De meer dan succesvolle Amerikaans/Europese satelli...

Witte wolkenstrepen achter een straalvliegtuig (contrails) zijn een alledaags gezicht. Maar soms trekt een vliegtuig geen contrail, waaiert die in minuten uiteen of blijft juist een half uur zichtbaar. Hoe zitten vliegtuigwolken in elkaar?

‘Zou het niet fantastisch zijn als je zou kunnen uitrekenen wat het weer gaat doen?’ Deze droom, die rond de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw opkwam, is inmiddels voor een belangrijk deel werkelijkheid geworden. Computermodellen van de atmosfeer berekenen vandaag de dag met ...

Eén van de grote mysteries van het ontstaan van sterren is wel hoe zware sterren worden gevormd. Deze sterren zijn minstens tien keer zo zwaar als de zon, waardoor ze zeldzamer zijn en we er minder over weten dan over het ontstaan van lichtere sterren zoals de zon. De geboorte van deze sterren...

Veel objecten in het heelal zijn warm. Sterren zijn warm, maar planeten ook. Deze warmte kan worden waargenomen als infraroodstraling. De laatste vijf decennia zijn allerlei detectors en andere waarneeminstrumenten gebouwd om het heelal door een ‘infraroodbril’ te bekijken. Helaas hebben alle ...

De Amerikaanse astronoom Halton Arp merkte in 1968 op dat ‘alle elliptische stelsels in de noordelijke helft van de Virgo-cluster op één lijn liggen die door M87 gaat’. Verder wees hij op het zeer opmerkelijk feit dat ‘deze lijn vrijwel samenvalt met de plasmajet die uit M87 komt’. Arp meende ...

In november mogen we ons opmaken voor misschien wel de laatste “Brul van de Leeuw”: de laatste meteorenstormen worden dit jaar verwacht boven Europa, West-Afrika en Noord-Amerika. Er kunnen dan enkele duizenden meteoren per uur aan de hemel verschijnen. De nagenoeg volle maan zal h...

Miljoenen mensen hun PC ter beschikking stellen om via het [email protected] te zoeken naar radiosignalen van buitenaardse beschavingen. Hoe zoeken wetenschappers naar die signalen en komt er ooit communicatie op gang?

Astronomen zijn er in geslaagd een cluster van sterrenstelsels in het heelal te ontdekken en de afstand en massa ervan te bepalen zonder dat zij ook maar iets van die cluster hoefden te zien. Zij maakten uitsluitend gebruik van het effect dat het gravitatieveld van deze – onzichtbare – cluster...

neutrino’s hebben massa. Langzamerhand begint dit spookdeeltje, waarvan het bestaan zeventig jaar geleden voor het eerst werd vermoed, zijn geheimen prijs te geven. Niet alleen zijn neutrino’s tegenwoordig een gewild studieobject; ook worden ze steeds meer gebruikt als middel in het onderzoek ...

Sterrenhopen zijn niet alleen mooi, ze spelen ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van de moderne sterrenkunde. Drie voorbeelden worden in dit artikel besproken: de bepaling van de grootte van ons Melkwegstelsel uit de posities en afstanden van bolvormige sterrenhopen; de bevestiging van...

Ieder jaar bewonderen talloze bezoekers de kunstwerken van Lascaux II: de driedimensionale kopie van één van de grotten van Lascaux. De nagebouwde grot bevindt zich op slechts tweehonderd meter van het origineel, dat wat hoger op de gelijknamige heuvel ten zuidoosten van Montignac in de Dordog...