Het boek ‘De kleur van chemie’, een uitgave van de Vrije Universiteit Amsterdam, schetst een mooi beeld van de kleur die de chemie aan de samenleving geeft. Het is een bundeling van informatieve brochures voor scholieren, samengesteld over een periode van vijftien jaar.

Bezoekers van dancefeesten gebruiken XTC om high te worden. Wetenschappelijk onderzoekers kunnen al een kick krijgen als ze zien dat hun werk resultaat oplevert. Daarvoor hoeven ze geen XTC te gebruiken. Behalve bij dit onderzoek van de Vrije Universiteit.

Zit je haar keurig in model, of juist helemaal niet, is het lang of juist heel kort, heb je het geverfd in gedurfde kleuren? Sommige mensen zijn niet echt gelukkig met het haar dat ze van nature hebben. Gelukkig kun je – behalve met de schaar – ook chemisch van alles aan je haar ve...

Een natuurlijk vetlaagje beschermt ons haar, maar dat vinden we al gauw teveel. Met shampoo houden we het schoon en ‘gezond’. Wist je trouwens dat de manier waarop shampoo werkt raakvlakken heeft met de manier waarop zeepbellen en celwanden zijn opgebouwd?

De vorming van een haar is scheikundig gezien een bijzonder proces. Alles draait om eiwitketens.

Als het over huid en haar gaat, kunnen jeugdpuistjes niet onbesproken blijven. Juist als je in de puberteit komt, nieuwe vrienden en vriendinnen krijgt, en je je wat onzeker voelt over veranderingen in je lichaam en je omgeving, krijg je vaak ook nog puistjes. Een ongelukkiger moment kun je je...

Bij alles dat je op de huid smeert, moet je nagaan of het gezond is. Maar waar moet je op letten? In elk geval niet op de reclameteksten op de potjes en tubes. Kennis van de opbouw van je huid, en wat stoffen op je huid doen (of niet) is belangrijk voor je gezondheid, je uiterlijk én je portem...

Bankbiljetten zijn van veel echtheidskenmerken voorzien, en de meeste vervalsingen zijn daardoor vrij gemakkelijk op te sporen. Veel lastiger was dat bij een cheque die enkele jaren geleden werd aangeboden bij een Schotse bank. De cheque zelf is echt, maar zijn het cijfer één en het woord ‘one...

Een vervalst bankbiljet verraadt zich het licht van een UV-lamp. De energierijke bestraling met UV-licht activeert de witmaker die gewoon papier een helderwit uiterlijk geeft. Echte bankbiljetten zijn gemaakt van papier zonder witmakers, en lichten dus niet op. Daardoor lopen thuiskopieerders ...

Eind 2004 was Victor Joesjtsjenko de winnaar van de presidentsverkiezingen in Oekraïne. Maar er was iets raars aan de hand. De nieuwe president had een gehavend en opgezwollen gezicht, wat tijdens de verkiezingscampagne nog niet zo was. Speculaties over het het pokdalige uiterlijk van Joesjtsj...

Het is een bekend beeld uit TV-series als Crime Scene Investigation. Onderzoekers die op zoek zijn naar sporen, kruipen door een kamer en vernevelen uit een spuitbus een vloeistof op verdachte plekken. Na enkele seconden verschijnt er in het schemerdonker plotseling een helder groen-blauw lich...

Fosforescentie is het verschijnsel dat stoffen een tijdje laat nalichten, seconden tot minuten nadat ze met licht beschenen zijn. Het wordt benut in uiteenlopende toepassingen, van lichtknopjes tot postzegels en ‘glow-in-the-dark’ speelgoed.

In de meeste kampeer- en buitensportwinkels zijn ze wel te koop, lightsticks of breekstaafjes. Soms vind je ze op braderieën en kermissen waar verkopers behangen met grote, lichtgevende ringen de aandacht trekken. Lampjes, batterijtjes of schakelaars zijn niet te vinden. Maar hoe werk...

Op wolkenloze winternachten zie je soms een prachtig verschijnsel aan de hemel: een bleekgroen, rose of wit schijnsel, in de vorm van langzaam bewegende vlekken of strepen. Het is poollicht, in Europa ook wel noorderlicht genoemd. Wist je dat het verschijnsel dat eraan ten grondslag ligt ook v...

Het spectaculaire lichten van de zee en het flonkeren van vuurvliegjes in een warme zomernacht zijn voorbeelden van bioluminescentie. Zulk biologisch licht werd al beschreven in het oude China, terwijl ook de Griekse filosoof Aristoteles melding maakt van z’n verwondering over biologisch licht...

Buskruit bevat zwavel en houtskool als ‘brandstof’ en bestaat verder voor ongeveer driekwart uit salpeter (kaliumnitraat). Dat bevat de zuurstof die de explosieve chemische reactie mogelijk maakt. Het mengen is gevaarlijk, want wrijvingswarmte kan voldoende zijn voor een explosie.

Drugs werken letterlijk ‘op je zenuwen’. Wie wil begrijpen hoe heroïne, cocaïne of ecstasy het denken zo in de war kunnen brengen, moet iets van de werking van zenuwen weten.

Naast gewone zuurstof, met twee zuurstofatomen per molecuul, bestaat er ook ozon. Dit is een instabiel, blauw gas met een karakteristieke geur. De naam ozon (‘de riekende’) verwijst naar die geur. Ozon beschermt ons, maar kan ons ook bedreigen.

In het Zuid Duitse Freiburg staat een standbeeld van ‘Zwarte Berthold’, zoals hij door zijn medekloosterlingen zou zijn genoemd. Op het standbeeld staat nu netjes Berthold Schwarz. In Freiburg wordt er niet aan getwijfeld dat hun stadsgenoot het buskruit heeft uitgevonden, maar noch van Bertho...

Vuur is van levensbelang en tegelijk levensgevaarlijk. In de Middeleeuwen en nog lang daarna werd vuur als element beschouwd, net als water, lucht en aarde. Maar vuur is geen element en geen materie. Tweehonderd jaar geleden bleek dat bij het verschijnsel vuur een tot dan toe onbekend, geheimz...

Van alle atomen op aarde komen zuurstofatomen het meeste voor. Ze zitten gebonden in water, zand, koolstofdioxide en andere verbindingen. En natuurlijk in zuurstofgas in de dampkring. Eigenlijk is dat heel uitzonderlijk. Bij alle andere planeten is de hoeveelheid zuurstofgas verwaarloosbaar kl...

Eén van de eerste methoden uit de forensische chemie is het aantonen van gif in een slachtoffer van een gifmoord. Om precies te zijn: van arsenicum (arseen), van oudsher een van de meest toegepaste ‘criminele’ gifstoffen.

Aan het eind van de zomervakantie zijn veel mensen een paar tinten bruiner dan aan het begin. Dat is te danken aan de ultraviolette straling van de zon. Het bruinkleuren van de huid is een scheikundig proces. Er wordt daarbij een stof, melanine, gevormd die ultraviolet licht kan absorberen. Me...

Het is al weer ruim twintig jaar geleden: op enkele scholen in Wales begonnen proeven met het verstrekken van een leerpil. De gedachtengang was dat leren en onthouden een kwestie is van zenuwen. Een aantal vitamines en mineralen stond bekend als gunstig voor een goede werking van de zenuwen, d...

De ziekte van Alzheimer is al meer dan een eeuw oud. Langzaam ontrafelen onderzoekers de hersenchemie die tot deze verschrikkelijke aandoening leidt.

Al ver vóór de Griekse en Romeinse tijd werd het melksap van papavers gebruikt als slaapmiddel en als bestanddeel van allerlei geneeskrachtige mengsels. De uit opium geïsoleerde morfine wordt nog steeds gebruikt als pijnstiller. Maar opium en opiumachtige stoffen (de opiaten) zijn nu vooral be...

Hoeveel gif kan een mens nog net verdragen? Dit is precies de vraag waar het om gaat in het onderzoek naar cytostatica, geneesmiddelen tegen kanker.

Sinds de mens aan de van nature voorkomende stoffen een groot aantal zelf gemaakte (synthetische) stoffen heeft toegevoegd, zijn er ook veel gevaarlijke stoffen bijgekomen. Het is lastig nieuwe verbindingen te testen op gezondheidseffecten. Soms zijn ze gevaarlijker dan je zou verwachten, soms...

Het zuurstoftransport door ons bloed is letterlijk van levensbelang. Verschillende stoffen kunnen de binding tussen hemoglobine en zuurstof verstoren. Koolmonoxide bijvoorbeeld, en blauwzuurgas. Het transport van zuurstof door hemoglobine zit scheikundig prachtig in elkaar.

Het levensverhaal van Theophrastus Bombastus von Hohenheim, later bekend als Paracelsus, staat bol van recalcitrantie. Maar ook van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek, dat hem tot een historisch chemicus en medicus maakte.