Is het ‘aansluiten op’ of ‘aansluiten bij’? Het kiezen van het juiste voorzetsel levert vaak problemen op. Maar ook bij taalgeleerden heerst onzekerheid, want wat is een voorzetsel nu eigenlijk precies? Nard Loonen ontwikkelde een heel nieuw systeem om die ongrijpbare w...

Wat is het geheim van een goede slagzin? Je kunt die vraag afdoen met dooddoeners als ‘een goede grap moet je niet uitleggen’ en ‘over smaak valt niet te twisten’. Maar onderzoek naar retorische middelen in slagzinnen leert dat er wel degelijk iets over kan worden gezeg...

In Heerlen wordt naast het dialect en het Nederlands nóg een taalvariëteit gesproken: Heerlens Nederlands. Het ontstond begin vorige eeuw, toen mijnwerkers uit alle windstreken elkaar moesten zien te begrijpen. Leonie Cornips schreef een boek over dit ‘steenkolen-Nederlands’.

Het Poldernederlands is zo ongeveer de bekendste nieuwe taalvariant. Toch is er nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Spreken intellectuele vrouwen de klinker ‘ei’ echt uit als [aai], zoals Jan Stroop beweert? Metingen verschaffen duidelijkheid.

De oude verledentijdsvorm ‘loeg’ werd ‘lachte’, maar ‘hijste’ werd juist ‘hees’. De Nederlandse werkwoorden blijken zich door de eeuwen heen voortdurend te bewegen tussen zwak en sterk. De toekomst van een werkwoord voorspellen is dan ook geen si...

“Dus bestel vóór 26 februari en profiteer!” Een direct-mailbrief moet de ontvanger verleiden tot een positieve reactie op een aanbod. Hoe krijgt de briefschrijver dat voor elkaar? Schrijfadviseurs raden aan de lezer langzaam in te pakken, maar in de praktijk komt men tegenwoordig g...

Wie koffie ruikt, krijgt er meteen trek in. Zonder dat we dat altijd in de gaten hebben, beïnvloeden signalen in onze omgeving ons gedrag. Ook taalgebruik kan zulke sturende effecten hebben. Wie een tekst leest met veel woorden als “bloemetjesjurk”, “rollator” en “...

Kinderen leren taal door goed naar hun omgeving te luisteren. Maar wat ze daar horen, is verre van perfect. Zinnen worden niet afgemaakt, woorden worden verhaspeld en soms is er ook voor volwassenen geen touw aan vast te knopen. Zo bezien is het een wonder dat kinderen hun moedertaal zo snel e...

Als kinderen een verhaal vertellen, knopen ze hun zinnen vaak aan elkaar met “en toen … en toen … en toen”. Hoe leren ze zulke verbanden tussen twee zinnen te leggen? En is er een volgorde waarin dit soort zinsverbindende woorden in kindertaal verschijnen? De taalwetenschap brengt ...

Groter als, hun hebben, hij ken dat doen: veel mensen ergeren zich dagelijks groen en geel aan het taalgebruik van anderen. Wie maakt zich het drukst over zulke ‘foute’ taal? En welke constructies kunt u maar beter vermijden als u geen irritatie wilt wekken?

Sommige dieren gebruiken iets wat je taal zou kunnen noemen. Ze slaken kreten om soortgenoten te waarschuwen, en er zijn zelfs mensapen die in staat zijn in gebarentaal woorden te leren. Maar dieren kunnen niet wat mensen wél kunnen: klanken en woorden systematisch combineren tot zinnen. Hoe k...

“Het huis stond in lichte vlaaien”, “Ik slaap in mijn bloot”, “Een kindje heeft iets uitgeslikt.” Kinderen die hun moedertaal aan het leren zijn, verrassen geregeld met taalvondsten die door volwassenen ook wel ‘fouten’ worden genoemd. We vroegen...

Multatuli had het nog over “een tal van vrouwen” en “een tal van aanmerkingen”, maar in de loop van de twintigste eeuw schudde tal dat lidwoord een van zich af. Hiermee heeft tal een voorsprong op telwoorden als een heleboel en een paar, die de komende decennia naar all...

De verplichte inburgering voor nieuwkomers heeft een slechte reputatie. De resultaten zouden bedroevend zijn, de uitval hoog. Ook de organisatie laat te wensen over. Hoe zit dat? En wat houdt een cursus inburgeren in?

Moet grammatica? De kersverse hoogleraar Hans Hulshof kent geen twijfel. Hij maakt zich al jaren sterk voor een stevige portie taalkunde in het voortgezet onderwijs. Door een politieke beslissing verdween alles wat met taalkunde te maken had in 1996 officieel uit de bovenbouw. Maar docenten be...

Bij de vele discussies over de inburgering van nieuwkomers wordt er vaak vol bewondering gesproken over het Nederlands van Maxima. Maar hoe indrukwekkend haar prestaties op dit gebied ook zijn, ze is natuurlijk niet representatief voor al die andere nieuwe Nederlanders. René Appel – die ...

“Ff koffie brb”, " ’ z w i j g t * " , “lekkerrrrr”. In de duizenden chatboxen op internet wordt taal in een strak keurslijf gedwongen: alles moet snel, kort en losjes. Het resultaat is een geschreven spreektaal waar nieuwkomers nauwelijks een touw aan v...

Eind 2002 verklaarde demissionair minister Remkes dat het strategisch akkoord wat hem betreft niet “geprullenbakkeerd” zou worden. Deze taalvondst kreeg nogal wat media-aandacht, en werd daarna ook door anderen veel gebruikt – meestal in verhaspelde vorm. Wat is er zo bijzonder aa...

Deze maand viert de Amerikaanse taalkundige William Labov zijn 75ste verjaardag. Labov wordt wel beschouwd als de vader van de sociolinguïstiek. Wat is dat voor vak? En waarom vraagt Labov mensen of ze weleens het gevoel hadden dat ze bijna dood waren?

Geregeld wordt erover geklaagd dat het woordje zich op z’n retour is, op grond van zinnetjes als: ‘Zij herinneren hem als een inspirerend man’ en ‘Dit verschijnsel breidt uit.’ Maar bijna net zo vaak wordt er juist een opmars van zich gesignaleerd, in bijvoorbeeld...

In juni 2002 aanvaardde dr. Fred Weerman het ambt van hoogleraar in de Nederlandse Taalkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn oratie ‘Dynamiek in taal en de explosie van de neerlandistiek’ toonde hij hoe fascinerend zijn vak kan zijn. Een gesprek over taalverandering, taa...

Welk lettertype kies je voor welke soort brief of tekst? Is het meer dan alleen een kwestie van smaak? Ja, meent de Engelse psycholoog dr. A. Sigman: bij de ene boodschap past een zakelijke, schreefloze letter beter, bij de andere juist een zwierige cursief. Valt zijn stelling ook te bewijzen?...

Het nieuwe kabinet wil een streep halen door het Onderwijs in Allochtone Levende Talen, zo blijkt uit het ‘strategisch akkoord’ tussen CDA, LPF en WD. Is dat verstandig? En wat houdt onderwijs in de eigen taal eigenlijk precies in?

Soms lees je iets wat niet echt fout lijkt, maar wat je zelf nooit zo zou opschrijven. Zulk soort twijfel wijst vaak op een taalverandering in actie. Zo ook de vraag of het nu er belang in stellen is of erin belangstellen. Of: er leiding aan geven of eraan leidinggeven. Joop van der Horst over...

Tijdreizigers met bestemming Middeleeuwen zullen zich danig moeten voorbereiden op hun uitstapje. Alles wat hun te wachten staat, is anders dan ze gewend zijn. Neem nu de taal: die lijkt in maar weinig op het Nederlands van nu. Gelukkig bestaat er sinds kort een speciale stoomcursus Middelnede...

Het werkwoord krijgen kreeg er een jaar of tien geleden een toepassing bij. Sindsdien kun je gerust zeggen ‘Ik krijg dat niet naar Polen gemaild’ of ‘Hoe krijg ik dat eiwit zo snel geklopt?’ Dat lijkt misschien een onbeduidende betekenisuitbreiding, maar er is méér aan ...

Achttien jaar lang was Maarten van den Toorn hoogleraar Nederlandse Taalkunde in Nijmegen. Bekend is hij van de bestsellers Nederlandse taalkunde en Nederlandse grammatica. Hij stond aan de wieg van de ANS (de Algemene Nederlandse Spraakkunst) en schreef onder andere over het taalgebruik van d...

De officiële taal van Suriname is het Nederlands. In de loop der jaren kreeg het daar allerlei invloeden te verwerken, die stuk voor stuk terug te voeren zijn op de rijke etnische samenstelling van het land, en op de bonte geschiedenis ervan. Hoe Nederlands is het Surinaams-Nederlands nog?