De relatie tussen de vorm van een woord en zijn betekenis is grotendeels willekeurig, wordt vaak beweerd. Toch is daar wel wat op af te dingen, zo blijkt uit recent onderzoek onder een groot aantal talen. Veel talen vertonen terugkerende patronen, die ons helpen om taal te leren en makkelijker...

Veel lezers kennen het Meertens Instituut van de boeken van J.J. Voskuil. Maar het huidige onderzoeksinstituut – gehuisvest in een voormalige Coca-Colafabriek – ademt allang niet meer de stoffige sfeer van toen. Een kijkje in dit instituut maakt zichtbaar hoe de aloude collecties ingezet worde...

Italiaanse onderzoekers hebben aangetoond dat baby’s vlak na de geboorte al woordgrenzen herkennen in gesproken taal. Het is een sterke aanwijzing dat het belangrijkste ingrediënt van ons taalvermogen, het opdelen van grotere taaleenheden in kleinere, al bij geboorte aanwezig is.

Muziekles bij middelbare scholieren houdt bepaalde connecties in de hersenen intact, die normaal gesproken op deze leeftijd verminderen. Hierdoor blijven de hersenen gevoeliger voor subtiele klankverschillen die relevant zijn voor de taalvaardigheid. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek.

Het lijkt heel alledaags: het gebruik van ‘ja’ en ‘nee’ in taal. Toch valt aan dit onderwerp nog heel wat te onderzoeken voor een taalwetenschapper. In het Engels bijvoorbeeld is yes in sommige contexten dubbelzinnig, en dan zijn er ook nog talen waarin zelfs h...

Op allerlei manieren kun je woorden kracht bij zetten. Bijvoorbeeld door het gebruik van toevoegingen als heel, erg of een uitroepteken. Maar woorden die beelden en emoties oproepen, zoals metaforen, versterken nog meer, blijkt uit onderzoek van Christine Liebrecht.

Was ‘synesthesie’ vroeger nog een obscuur begrip waar slechts een enkeling van had gehoord, tegenwoordig kom je het overal tegen. Zelf verbind ik al sinds mijn kindertijd kleuren aan letters en cijfers. Daar dacht ik nooit zo bewust over na. Maar naarmate ik er meer over lees, ontd...

Afgelopen maand werden de winnaars van de KNAW Onderwijsprijs 2015 bekendgemaakt. Ook Anne Hoekstra en Oumaima Mkabri van het Cygnus Gymnasium Amsterdam vielen in de prijzen. Hun profielwerkstuk gaat over de relatie tussen taalvormen en hun betekenis, die wellicht niet willekeurig is: een cont...

Kinderen die opgroeien in een meertalige omgeving, hebben betere communicatieve vaardigheden dan kinderen die maar één taal om zich heen horen. Dat komt doordat ze zich beter in de ander kunnen verplaatsen. Dat beweren onderzoekers van de Universiteit van Chicago, in een artikel dat onlangs we...

Op 16 juni lanceert het Meertens Instituut een nieuwe databank: de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND). Zowel taalkundigen als taalliefhebbers kunnen straks alle belangrijke Nederlandse dialectwoordenboeken op één centraal punt raadplegen.

Gabriel Wyner ontwikkelde een nieuwe methode om talen te leren. Daarbij maakt hij gebruik van de nieuwste wetenschappelijke inzichten over hoe onze hersenen werken. Zo is het vooral belangrijk om zoveel mogelijk connecties te maken in ons brein. “You need to give a language life,” ...

Tien jaar geleden begon Hans Bennis zich in zijn vrije tijd te verdiepen in kort geschreven en gesproken Nederlands. Nu ligt er een boek met de titel Korterlands. Het afkorten van de taal is niets nieuws, laat Bennis zien, maar juist van alle tijden: “Middeleeuwse monniken deden het al.&...

Op 27 maart hield taalwetenschapper Claartje Levelt haar oratie aan de Universiteit Leiden. Daar doet ze al ruim 15 jaar onderzoek naar kindertaal. Ook is ze de oprichter van het babylab in Leiden. Als fonoloog onderzoekt ze de manier waarop kinderen de klankstructuur van hun moedertaal onder ...

Vorige maand lanceerde het Meertens Instituut de SagenJager, een digitale routeplanner vol met volksverhalen door de omgeving van Waterland. Te voet of op de fiets kun je genieten van een mooi stukje landschap en je tegelijkertijd laven aan de volkscultuur van dit gebied.

Op 13 maart 2015 vond aan de Universiteit van Amsterdam de eerste oratie in Esperanto plaats. Frederico Gobbo aanvaardde daarmee zijn leerstoel Interlinguïstiek en Esperanto. In zijn onderzoek staat behalve de taal zelf de – nog altijd zeer levendige – cultuur van de Esperantobeweging centraal...

Voor de meeste Nederlanders zijn de Provinciale Staten niet iets waar ze dagelijks mee te maken hebben. Laat staan het Waterschap. Om straks niet met lood in de schoenen in het stemhokje te staan, kunnen we nu alvast een stemhulp raadplegen.

Regelmatig voorlezen is belangrijk voor de taalontwikkeling van kleuters. Maar ook het herhalen en bespreken van moeilijke woorden hoort daarbij. Dat blijkt uit onderzoek van Carmen Damhuis, die op 13 februari promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Kinderen die veel Limburgse dialectwoorden gebruiken, lijken daar geen hinder van te ondervinden. Voor hun Nederlandse woordenschat is het in ieder geval niet nadelig. Dat blijkt uit onderzoek onder tweetalige dialect-Nederlandssprekende kinderen in Limburg, uitgevoerd door de Universiteit van...

Wanneer doven onderling gebarentaal gebruiken, voegen ze ook vaak gesproken woorden in. Deze zogenaamde ‘mouthings’ komen veel meer voor dan aanvankelijk werd gedacht. Dat blijkt uit onderzoek van Richard Bank, die een grote hoeveelheid spontane gesprekken uit het Corpus Nederlands...

Net als mensen slepen talen allerlei ballast met zich mee, die ze eigenlijk niet echt nodig hebben. Zoals het Nederlandse onderscheid tussen de en het. Sterre Leufkens onderzocht 22 verschillende talen uit diverse taalfamilies over de hele wereld en ontdekte dat er een groot ...

Akke de Blauw deed onderzoek naar de vertelvaardigheid van kinderen. Daarvoor maakte ze tien jaar lang video-opnames van drie kinderen, vanaf het moment dat ze drie maanden oud waren. Zowel de taalinput van de ouders, als eigen initiatieven van de kinderen hadden invloed op hun latere vertelva...

Het Nederlands kent een grote variatie aan r’en. In zijn promotieonderzoek vond Koen Sebregts zelfs twintig verschillende. Toch zijn er maar een paar die genoeg van elkaar verschillen om voor gewone sprekers hoorbaar te zijn, zoals de tongpunt-r en de huig-r. En natuurlijk de Gooise r, die de ...

Had u ze goed? Blankebabybilletjesprivilege? Gillendekeukenmeidenvertoon? Bollewangenhapsnoeten? Het was weer de maand van het Groot Dictee. Een gebeuren waar ik me altijd met een of ander flauw smoesje aan onttrek. Maar laat ik nu eens uitleggen waarom ik er zo’n hekel aan heb.

Etske Ooijevaar doet promotieonderzoek naar de Nederlandse uitspraak van de r en de l. Daarvoor gebruikt ze een wel heel bijzonder instrument: een ultrasound-apparaat, dat met behulp van echografie de tongbewegingen van de spreker laat zien.

December is de ultieme feestmaand en daar horen cadeautjes én lekker lezen voor de open haard bij. Maar wat te geven of te lezen met de feestdagen? De redactie Geschiedenis, Taal & Cultuur van Kennislink tipt drie interessante wetenschappelijke boeken. Leuk voor in de zak of onder de boom!...

Of je in een tekst getrokken wordt, hangt onder andere af van je leeservaring, de structuur van de tekst en het taalgebruik. Dat concludeert Moniek Kuijpers in haar proefschrift, dat ze deze maand verdedigde aan de Universiteit Utrecht.

Een aardige meisje, hij heb en hun hebben zijn ‘fout’ Nederlands. U hebt, hele mooie en jij kan zijn wel acceptabel. Dat vindt de meerderheid van de deelnemers aan een webenquête van het Meertens Instituut over goed en fout Nederlands. Vorm...

Tijdens het derde Drongofestival voor meertaligheid in september was er een speciaal podium voor het Afrikaans. Adriaan van Dis ging in gesprek met de Afrikaanse schrijver Kirby van der Merwe en taalwetenschapper Pieter Muysken. Ze blikten terug op de geschiedenis en keken vooruit naar de toek...

Uitgevers van schoolboeken doen vaak hun uiterste om teksten op te leuken met vrolijke plaatjes en spannende verhalen. Maar leerlingen zitten daar helemaal niet op te wachten. Die willen gewoon een makkelijk leesbare tekst waarin informatie op een compacte manier wordt gepresenteerd. Dat blijk...

Op 9 oktober vond voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een oratie plaats in gebarentaal. Beppie van den Bogaerde pleitte in gebaren voor meer aandacht voor Nederlandse gebarentaal (NGT) in het onderwijs. Ook kinderen met een cochleair implantaat hebben recht op gebarentaal, aldus de h...