Op 28 juni 2014 was het precies 100 jaar geleden dat aartshertog Franz Ferdinand, de troonopvolger van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije, werd vermoord. Zijn dood betekende een lont in een Europees kruitvat. Binnen iets meer dan een maand zou er een vernietigende wereldoorlog uitbreken. Hoe ...

Op 28 juni 2014 was het precies 100 jaar geleden dat aartshertog Franz Ferdinand, de troonopvolger van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije werd vermoord. Zijn dood betekende een lont in het Europese kruitvat en zou binnen iets meer dan een maand tot een vernietigende wereldoorlog leiden. Hoe k...

Tijdens en na de Tachtigjarige Oorlog ontstonden er in de noordelijke en zuidelijke Nederlanden twee heel verschillende herinneringsculturen aan de Nederlandse Opstand tegen Spanje. De verschillen tussen Noord en Zuid werden zo steeds groter en dat droeg bij aan het ontstaan van twee verschill...

Precies honderd jaar geleden vaagde de Eerste Wereldoorlog het negentiende-eeuwse Europa van koningen en keizers weg en begon de verwoestende twintigste eeuw. Maar de zekerheden van die oude tijd waren ook daarvoor al aan het verdwijnen, onder andere door de vele nieuwe wetenschappelijke inzic...

De Nederlandse arts en ‘mensenrechtenverdediger avant la lettre’ Jan Wier protesteerde in de zestiende eeuw als een van de eersten tegen heksenvervolgingen. Zijn biograaf Vera Hoorens vraagt zich af of hij dat uit mededogen voor de onschuldige vrouwen deed of dat Wier stiekem ook a...

In schril contrast met hoe het nu is, was rond 1950 het enthousiasme voor Europese samenwerking overweldigend. Alle Nederlandse politieke partijen zagen in het Europese project wel iets van hun eigen ideologische dromen terug.

Op een akker in het Limburgse Echt troffen archeologen een complete Romeinse goudschat aan. De schat bestaat uit gouden munten en peperduur kapot geknipt zilveren vaatwerk. Vooral dat laatste laat mooi zien hoe wanhopig de Romeinse machthebbers probeerden de gebieden aan hun noordgrens onder c...

Tijdens de Maand van de Geschiedenis licht NEMO Kennislink elke week een artikel in het thema ‘Opstand’ uit. Deze week: Hoe Nederland geboren werd.

Mens en techniek staan centraal in de Maand van de Filosofie 2014. Filosofische antropoloog Jos de Mul schreef voor deze gelegenheid het essay Kunstmatig van Nature. Onderweg naar Homo Sapiens 3.0. Een filosofische zoektocht naar verleden en toekomst van de kunstmatige mens.

Toen demonstranten in Kiev het regime van de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj omverwierpen, was Rusland er als de kippen bij de hele revolutie in Oekraïne weg te zetten als ‘een fascistische machtsovername die doet denken aan die van Adolf Hitler’. De herinnering aan de ...

Bijna zeventig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is de periode ‘40-’45 populairder dan ooit. Dat blijkt uit promotieonderzoek van historicus Erik Somers. Er komen steeds meer oorlogsmusea en ze trekken steeds meer bezoekers. Maar voor een nieuwe generatie moeten oorlogsm...

Op 19 maart zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Onderzoeksbureau TNS-Nipo becijferde dat minder dan de helft (42 procent) van de kiesgerechtigden van plan is te gaan stemmen. De bereidheid om te gaan stemmen voor de lokale politiek daalt al jaren. Zijn we al dat delibereren en meebeslissen...

Ineens doken ze in de dertiende eeuw op: portolaankaarten, verbluffend nauwkeurige zeekaarten met kustlijnen die bijna even gedetailleerd zijn als die op moderne kaarten. Ze werden gemaakt met technieken die in die tijd helemaal niet bekend waren, stelt Roel Nicolai in zijn proefschrift. De mi...

Deze week vielen Russische troepen Oekraïne binnen. Jarenlange spanningen zijn daarmee tot een dramatisch hoogtepunt gekomen. Maarten Muns analyseerde in 2014 waarom Oekraïne voor de Russen zo belangrijk is

In de Nederlanden gingen in de late Middeleeuwen nogal wat mythologische verhalen over de Trojaanse oorlog rond. Door historici zijn ze lang afgedaan als bizarre historische uitwassen en werden ze vaak genegeerd. Neerlandica Wilma Keesman (UvA) onderzocht deze Troje-sagen in de Nederlanden. Zi...

Hoe en waarom gaan mensen soms over tot massamoord op anderen, omdat zij tot een ander ras, geloof of volk behoren? Vaak zeggen historici en sociologen dat vooral ‘de omstandigheden’ alles bepalend zijn. Gedwongen door de situatie kunnen ook ‘jij en ik’ een kampbeul zij...

Sinds 2006 is 27 januari, de bevrijdingsdag van kamp Auschwitz in 1945, officieel door de VN uitgeroepen tot herdenkingsdag aan de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Maar in veel landen gaat die dag stilletjes voorbij. In Nederland is dat vooral omdat we 4 mei al herdenken, maar in Oos...

Het aantal vaste arbeidscontracten in Nederland, maar ook in de rest van West-Europa, neemt af. Er komen steeds meer zelfstandigen, tijdelijke contracten en oproepcontracten. Hierdoor gaan de West-Europese arbeidsverhoudingen lijken op wat in de rest van de wereld gebruikelijk is. “Het v...

De Oost-Europese staten die lid waren van het Warschaupact, de communistische tegenhanger van de NAVO uit de Koude Oorlog, hadden behoorlijk veel in de melk te brokkelen. Ze konden zelfs besluiten afdwingen in het machtige Moskou. Op die manier hadden ze een grote invloed op het verloop van de...

Door onverantwoordelijk landgebruik zouden de vroegere bewoners van het mysterieuze Paaseiland hun ecosysteem en daarmee hun eigen cultuur de nek om hebben gedraaid, stellen sommige auteurs. Maar recent onderzoek laat van die ondergangstheorie weinig heel.

Dat we binnenkort weer kerstmis vieren en ons niet onderdompelen in de cultus van een vruchtbaarheidsgodin of zonnegod komt onder andere door Romeins keizer Theodosius. Hij verhief in 391 het christendom tot nieuwe staatsgodsdienst. Concurrerende culten kregen er toen flink van langs.

Geschiedenisstudent Stefan Penders van de Universiteit Leiden dook dit jaar voor zijn afstudeerscriptie in een bijzonder onderwerp. Hij onderzocht de enorme populariteit van riviergoden op munten en in standbeelden in het Romeinse Rijk. Uit zijn onderzoek blijkt dat de controle over water een ...

December is de ultieme feestmaand en daar horen cadeautjes én lekker lezen voor de open haard bij. Maar wat te geven of te lezen met de feestdagen? De redactie Geschiedenis, Taal & Cultuur van Kennislink tipt drie interessante wetenschappelijke boeken. Leuk voor in de zak of onder de boom!...

In 1923 opende het ‘Museum van den Arbeid’, uit eerbetoon aan de talloze naamloze arbeiders die onder zware omstandigheden alledaagse industriële producten maakten. Daaruit kwam bijna negentig jaar later Science Center NEMO voort. Judith Gussenhoven deed aan de Universiteit Twente ...

In de loop van de negentiende eeuw ontstond er in Nederland een ware obsessie met geschiedenis. Historische romans, monumenten, geschiedenisonderwijs, alles waar voorheen nauwelijks belangstelling voor was schoot als paddestoelen uit de grond. Vanwaar die plotselinge ‘historiezucht’...

Het Manicheïsme was een belangrijke stroming binnen het christendom die tot in de Middeleeuwen veel aanhangers had. Wat we ervan weten was altijd grotendeels gebaseerd op het werk van christelijke kerkvaders. Onderzoek van VU-promovendus Roland van Vliet geeft nieuwe inzichten in deze eeuwenou...

Hoe kan het toch dat een cultureel hoogstaand volk het Duitse ineens als achter Adolf Hitler, die gesjeesde korporaal zonder opleiding met zijn rare ideeën, aan ging lopen? Over die vraag breken historici zich al jarenlang het hoofd. Emiritus hoogleraar Frits Boterman draait de vraag nu op een...

De Verlichting is een moeilijk te begrijpen periode. De veelkleurigheid ervan wordt duidelijk in de bundel ‘Verlichting in Nederland 1650-1850’.

Tot op de dag van vandaag gebruiken joden en christenen overal ter wereld de tekst van psalm 91 om kwade geesten en demonen af te weren. Gerrit Vreugdenhil onderzocht de historische context waarin dit oud-testamentische lied tot stand kwam, en waarom juist deze tekst al zo vroeg op amuletten e...

Ze waren het nooit eens over hoe de markt werkt. Toch winnen Eugene Fama en Robert Shiller, samen met econometrist Lars Peter Hansen, de Nobelprijs voor de economie. Hoe kan dat?