Drugs zijn soms oplosbaar in water, maar soms ook niet. En de ene keer kun je een drug roken, maar de andere keer ontleedt hij bij verhitting. Hoe dat komt? De verklaring ligt in tamelijk eenvoudige scheikunde.
Haast in alle culturen zijn wel voorbeelden te vinden van planten en paddestoelen die gebruikt worden vanwege hun bewustzijnsveranderende werking. De softdrugs hasj en marihuana en de vooral op house-parties populaire feestdrug XTC kunnen tot deze groep gerekend worden. Een ander voorbeeld is ...
Cocaïne en amfetamine worden opwekkende of stimulerende middelen genoemd. Ze hebben een totaal andere werking dan verdovende middelen zoals opium en heroïne. In plaats van een roes geven ze juist een heldere, scherpere waarneming. Vermoeidheid verdwijnt, en de gebruiker lijkt veel meer te kunn...
Dat een materiaal een kleur heeft, wil nog niet zeggen dat de kleinste onderdelen (atomen, moleculen, ionen) gekleurd zijn. Eén enkel goudatoom is niet goudkleurig. De kleur ontstaat pas als er een grote hoeveelheid goudatomen samen in een stukje goud zitten. Maar bij gekleurde koolstofverbind...
Vrijwel iedereen zal ze kennen: Smarties, die felgekleurde snoepjes waar de meeste kinderen dol op zijn. De bonte verzameling bevat mooie voorbeelden van kleurstoffen die in Nederland gebruikt worden.
Het is zonder twijfel een van de mooiste stukjes scheikunde die er zijn: de chemie van kleurstoffen. Al eeuwen lang probeert de mens zich te verfraaien met kleurige kleding, make-up en haarverf. Dankzij de scheikunde is dat nu op grotere schaal mogelijk dan ooit.
De natuurlijke zoetstof thaumatine, een eiwit, is behalve heel zoet ook heel duur. Bij de ontwikkeling van een goedkope biotechnologische productiemethode met gemodificeerde gistcellen wisten onderzoekers vele hindernissen te overwinnen. Ondanks hun succes is de zoetstof nooit op deze wijze in...
Hoe proeven we zoet? De wetenschap is er nog niet uit. Over smaken, receptoren en de ‘zoete driehoek’.
Zoetstoffen zijn al zo oud als de weg naar Rome. Maar pas in de laatste eeuw zijn er nieuwe, niet-natuurlijke verbindingen ontdekt die heel zoet smaken maar nauwelijks energie bevatten. Deze suikervervangers worden inmiddels veel in voedingsmiddelen toegepast.
Snoep is de belangrijkste oorzaak van tandbederf oftewel cariës. Vooral sucrose bevordert cariës, nog meer dan glucose of fructose. Gelukkig maken fluoride-ionen tandglazuur cariësbestendig. En suikervervangers zoals sorbitol en xylitol geven minder aanleiding tot tandbederf.
De gemiddelde Nederlander verbruikt per jaar 39 kilo suiker. Dat zit niet alleen in snoep, koekjes en toetjes, maar ook in bijvoorbeeld soep in blik, slaatjes en pindakaas. Deze suiker zorgt in deze gemiddelde Nederlander voor 22% van de energiebehoefte. Suiker is er als bietsuiker, rietsuiker...
Wie teveel alcohol heeft gedronken, mag niet meer aan het verkeer deelnemen. Wat ‘teveel’ is ligt vast in de wet. Maar hoe stel je vast of een bestuurder wel of niet overtreding is?
Alcohol is een giftig afvalproduct dat ontstaat bij het rotten van fruit en graan. Het is een stof die ook bij de mens allerlei schadelijke en nadelige reacties kan veroorzaken. En toch wordt het vrijwillig, vaak en veel door mensen ingenomen. Als bier bijvoorbeeld.
Alcohol is een giftig afvalproduct dat ontstaat bij het rotten van fruit en graan. Het is een stof die ook bij de mens allerlei schadelijke en nadelige reacties kan veroorzaken. En toch wordt het vrijwillig, vaak en veel door mensen ingenomen. Als wijn bijvoorbeeld.
Dankzij het testament van Alfred Nobel is er sinds 1901 de ultieme prijs voor baanbrekend wetenschappelijk onderzoek. Een onderwerp dat meerdere Nobelprijzen heeft opgeleverd, is de NMR- of MRI-techniek. Goed voor maar liefst zes Nobelprijzen; voor natuurkunde, scheikunde én geneeskunde.
Het dynamiet van Alfred Nobel wordt tegenwoordig nauwelijks meer gebruikt. Het was in zijn tijd een goed explosief, maar is vergeleken met moderne explosieven veel te gevaarlijk.
Aan Alfred Nobel hebben we het dynamiet te danken; het eerste sterke en relatief veilige explosief. Het is een scheikundige prestatie die de samenleving sinds de vorige eeuw sterk heeft beïnvloed. De grote uitvinding van Nobel was niet het explosief nitroglycerine zelf, maar de manier om de st...
Kun je voorspellen welk soort ultraviolet licht wordt geabsorbeerd door een bepaalde stof, en kun je moleculen ook herkennen aan de golflengte van het geabsorbeerde licht? Nel Velthorst, hoogleraar algemene en analytische chemie aan de Vrije Universiteit, beantwoordt deze vragen.
Waarom is ultraviolet licht schadelijk en wat kan er gebeuren als je veel en lang in de zon ligt te bakken? Pim Mager van de Vrije Universiteit houdt zich onder andere bezig met onderzoek aan DNA. Hij legt uit hoe huidkanker kan ontstaan.
Gifstoffen hebben mensen nooit onverschillig gelaten; angst voor gifslangen en fascinatie voor de invloed van planten- en kruidenextracten behoorden bij het leven. Omdat ziekteverwekkers als bacteriën en virussen nog niet zo lang bekend zijn, dachten de meeste mensen bij ziekte direct aan het ...
Onderzoek naar medicijnen bij allergie, hoe gaat dat eigenlijk? Deze vraag leggen we voor aan professor Henk Timmerman, farmacochemicus aan de Vrije Universiteit. Jarenlang werkte hij, samen met andere onderzoekers, aan de ontwikkeling van geneesmiddelen die helpen bij allergie. Inmiddels is h...
Het histaminemolecuul stuurt allerlei lichaamsprocessen en speelt de hoofdrol bij allergische reacties. Het zorgt voor niezen, tranen en kortademigheid, in allerlei gradaties. In – zeldzame – gevallen kan het zelfs aanleiding geven tot een dodelijke bloeddrukdaling.
Kleuters en zelfs zuigelingen kunnen zoveel last van jeuk hebben dat ze hun huid helemaal openkrabben. Ontstekingen en littekens zijn dan het gevolg. In een aantal gevallen begint de jeuk als een kind van borstvoeding overschakelt op flesvoeding. Daarbij ligt koemelkallergie op de loer. Op lat...
Gebruikers van latex wegwerphandschoenen kunnen last krijgen van uitslag en jeuk op handen en polsen. Niet het rubber zelf, maar een natuurlijk eiwit blijkt de veroorzaker van het probleem.
Het metaal nikkel resulteert in combinatie met ijzer in een legering die goed bestand is tegen roesten. Ideaal voor gereedschap, sieraden en niet te vergeten munten. Maar lang niet iedereen is enthousiast over het metaal, want nikkel geeft aanleiding tot vervelende allergische reacties.
XTC, GHB, lachgas, paddo’s en hasj zijn veelgebruikte drugs. Hoe zien ze er op moleculair niveau uit?
’If you’re going to San Francisco. Be sure to wear some flowers in your hair.’ Zonder Timothy Leary zou dit liedje waarschijnlijk niet geschreven zijn. Dat San Francisco het centrum van de flowerpower beweging en de hippiecultuur werd, is voor een deel aan Timothy Leary te danken. En aan...
Stel je hebt een onbekende geur, van een plant of uit een flesje reukwater, en je wilt weten welke stoffen die geur veroorzaken. Hoe doe je dat? Of je wilt het verschil aantonen tussen natuurlijke vanille en zuivere vanilline. Hoe gaat dat?
Ons reukcentrum werkt nauw samen met andere zintuigen. Heel direct is de samenwerking met het smaakzintuig, maar ook het gezichtsvermogen speelt een belangrijke rol. Geurmeesters hebben een geheel eigen taal om geuren te beschrijven.
De menselijke behoefte om de lekkere geuren uit de natuur te verzamelen is al heel oud. Maar hoe krijg je zoiets ongrijpbaars als de geur van een bloem in een potje?