De Italiaanse schilder Caravaggio (1571-1610) is – met name de laatste twintig jaar – wereldwijd enorm populair. Centraal in deze tentoonstelling staan Caravaggio’s navolgers in Europa, met name uit Utrecht, de zogenoemde Utrechtse Caravaggisten: Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst.
In het begin van de zeventiende eeuw reisden deze drie jonge kunstenaars vanuit de middeleeuwse stad Utrecht naar het revolutionaire Rome. Zo ook hun jonge collega’s uit Frankrijk, Spanje en Vlaanderen. Rome moet een ware cultuurschok teweeg hebben gebracht bij hen. Daar zagen ze onder andere het werk van Caravaggio. Hij schilderde niet een geïdealiseerde natuur, zoals werd nagestreefd binnen de Italiaanse Renaissance, maar ‘naer het leven’. Men was zeer geschokt over het levensechte realisme, maar tegelijkertijd ook diep onder de indruk: een nieuw realisme, ongekend drama, een mysterie van licht. De schildersjeugd volgde hem na. Samen vormen deze schilders de ‘International Caravaggesque Movement’.
De tentoonstelling laat echter zien dat zij, per land van herkomst, in wezen erg verschilden: ieder schilderde vanuit zijn eigen achtergrond. Zo blijken de Utrechtse Caravaggisten bijvoorbeeld uiteindelijk overduidelijk Hollands. Zij voerden Caravaggio’s realisme nog verder door en schilderden zelfs rotte tanden en knollen van neuzen. De tentoonstelling volgt hen op hun avontuur, maakt inzichtelijk wat het met hen deed, en toont hun mooiste werk, te midden van dat van hun Europese collega’s. Ook worden nieuwe inzichten uit materiaaltechnisch onderzoek en archiefonderzoek gepresenteerd.
Dit jaar is het 350 jaar geleden dat Rembrandt overleed. In zijn eigen tijd raakte hij echter uit de gratie en stierf arm. Hij liet namelijk na wat zijn leerlingen wel deden: netwerken en zo de sociale ladder beklimmen.
Er zijn al heel wat publicaties verschenen over de Eerste Wereldoorlog, maar een overzicht van kunstenaarssoldaten ontbrak nog. Een nieuw boek laat de effecten van deze oorlog op de kunstenaars en hun werk zien. De meesten kwamen niet terug en leven slechts voort in hun oorlogskunst.
Tijdens de Opstand (1568-1648) verboden de protestantse machthebbers elke vorm van openlijke geloofsbelijdenis voor katholieken. Voor het eerst is onderzocht hoe katholieken dit ervaren hebben in hun dagelijks leven.
