Naar de content

Offline, als je durft

Onderzoekers meten smartphoneverslaving onder festivalgangers

Een hand die een smartphone vasthoudt op een witte achtergrond.
Een hand die een smartphone vasthoudt op een witte achtergrond.
Flickr/Kārlis Dambrāns via CC BY 2.0

Wat als je op een festival gevraagd wordt je smartphone af te plakken? Sociale wetenschappers van de Universiteit Utrecht maten op Festival deBeschaving hoe verslaafd bezoekers zijn aan hun telefoon.

Een hand die een smartphone vasthoudt op een witte achtergrond.

Hoe verslaafd zijn we aan de smartphone?

Flickr/Kārlis Dambrāns via CC BY 2.0

Ze staan bij de ingang. Mensen in witte labjassen houden de binnenstromende bezoekers van Festival deBeschaving staande met een vraag. “Durf je het aan drie uur offline te gaan?” Dat betekent: telefoon in vliegtuigmodus en het festivalterrein betreden met een sticker op je beeldscherm.

Afgelopen zaterdag deed een team van Algemene Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht onderzoek naar ontwenningsverschijnselen en verlangen naar de smartphone onder het festivalpubliek in de Botanische Tuinen Utrecht. Meer dan duizend mensen deden mee en gingen offline. Vooraf namen de onderzoekers een vragenlijst af met vragen over symptomen van smartphoneverslaving. Vooral bezoekers die symptomen rapporteerden waren relatief vaker bereid om offline te gaan. De symptomen zijn het sterkst bij vrouwen onder de dertig, maakte de onderzoeksgroep deze week bekend.

Gedragsverslaving

In 2011 begonnen de eerste tekenen van smartphoneverslaving zich aan te dienen. Uit de Monitor Internet & Jongeren van het IVO in Rotterdam bleek dat de jeugd vaker overmatig was gaan internetten. “Dat is te linken aan de smartphone-opkomst”, zegt sociaal wetenschapper Regina van den Eijnden die het festivalonderzoek leidde. Ze doet al bijna twintig jaar onderzoek naar gedragsverslavingen rond internet, gamen en sociale media.

“Een smartphoneverslaving bestaat officieel niet”, zegt Van den Eijnden. We moeten terughoudend omgaan met het woord ‘verslaving’, vindt ze. “Met de voortschrijdende technologie komt er anders ieder jaar weer een nieuwe soort verslaving bij, waar we dan tien jaar later niet meer van weten wat het is.” Ze heeft het liever over dwangmatig gebruik van de smartphone.

Dat fenomeen valt net als overmatig gamen onder de algemene gedragsverslavingen. Criteria voor deze gedragsverslavingen zijn bijvoorbeeld controleverlies, negatieve gevolgen voor school, werk en relaties, ontwenningsverschijnselen, er in je gedachte steeds mee bezig zijn en conflicten door gebruik ervan. Dit zijn ook de symptomen die bij deelnemers op Festival deBeschaving in kaart werden gebracht. Vrouwen van onder de dertig zijn dus het meest verslingerd aan de smartphone, laten de eerste resultaten zien.

Meer dan duizend festivalgangers gingen offline.

Flickr/Victor van Werkhooven via CC BY 2.0

Ontwenningsverschijnselen

Nog niet alle gegevens zijn verwerkt. Er was ook nog een meting achteraf bij een stand elders op het festivalterrein, waar deelnemers na drie uur offline te zijn geweest de sticker konden laten verwijderen. De onderzoekers bij de stand noteerden hoe lang iemand offline was geweest.

Bij deze meting werden vragen gesteld zoals: was het moeilijk om offline te zijn? Heb je tussendoor toch stiekem even je telefoon gebruikt? Zo ja, welke sociale media heb je toen gecheckt? “Het is interessant om te onderzoeken of mensen met veel symptomen van dwangmatig gebruik het minder lang volhouden om offline te zijn”, zegt Van den Eijnden. “Hebben zij inderdaad meer ontwenningsverschijnselen en meer verlangen naar hun mobiel?” Ze verwacht de resultaten eind deze zomer.

Beginnersfascinatie

Festivals zijn een uitgelezen kans om smartphonegebruik onder de loep te nemen, al is het geen representatief onderzoek, licht Van den Eijnden toe. Bezoekers van een wetenschapsfestival zijn geen accurate doorsnede van de bevolking. Sec genomen was het zelfs geen experiment. “We konden deelnemers niet willekeurig indelen in een online en offline conditie. Ze kozen zelf. Het was meer een sociaal experiment.”

Hoe het smartphonegebruik zich verder gaat ontwikkelen is moeilijk te zeggen. Van den Eijnden heeft het gevoel dat voor de meeste mensen de piek wel zo ongeveer bereikt is. Meer en meer mensen beschouwen het als een luxe om offline te kunnen zijn.

“Ik denk dat delen van de bevolking er beter mee leren omgaan en de nadelen gaan inzien van smartphones. Constant kijken op je scherm is voor een deel ook beginnersfascinatie.” Wel denkt ze dat sommige mensen gevoelig zullen blijven voor het overmatig en problematisch gebruik van de smartphone. “Toekomstig onderzoek zal meer inzicht moeten geven in wie de risicogroepen zijn.”

ReactiesReageer